Zasiać różnorodność, by zebrać zrównoważony rozwój: dlaczego Europa potrzebuje większej dywersyfikacji upraw?
Wielu europejskich rolników znalazło się w kropce – zagrożenia dla środowiska i utrata dochodów wynikające z niezrównoważonych modeli produkcji zmuszają ich do wprowadzania zmian w swoich systemach upraw. Finansowany ze środków UE projekt Diverfarming (Crop diversification and low-input farming across Europe: from practitioners engagement and ecosystems services to increased revenues and chain organisation) dostarcza im danych, narzędzi i wsparcia, które są potrzebne do przyjęcia bardziej produktywnych i zasobooszczędnych praktyk. Najważniejszą z nich jest dywersyfikacja upraw, kluczowy aspekt agroekologii. „Rolnictwo oparte na intensywnej mechanizacji, nadmiernym wykorzystaniu zewnętrznych środków i monokulturach spowodowało degradację gleby, zmniejszenie różnorodności biologicznej i zwiększenie ryzyka ekonomicznego dla europejskich rolników”, mówi Raúl Zornoza Belmonte, badacz gleby z Politechniki w Kartagenie w Hiszpanii i koordynator projektu Diverfarming. „Dywersyfikacja upraw i optymalne wykorzystanie zasobów dostarczają bardziej zrównoważonych alternatywnych rozwiązań”. Dywersyfikacja mogłaby przynieść szereg konkretnych korzyści rolnikom i środowisku na obszarach wiejskich. Może zapobiegać erozji gleby, poprawiać jej żyzność i zwiększać sekwestrację węgla w glebie przy jednoczesnym ograniczeniu stosowania pestycydów, nawozów i ciężkich maszyn rolniczych. Większa różnorodność może również zwiększyć wydajność i odporność systemów rolniczych, nie tylko pod względem ekonomicznym, ale także w odpowiedzi na zmianę klimatu. To wszystko razem może przyczynić się do zwiększenia rentowności, jednocześnie pomagając w łagodzeniu zmiany klimatu i promowaniu większej różnorodności biologicznej, a także świadczeniu usług ekosystemowych przez rolnictwo.
Rozwiązania dostosowane do potrzeb
Badania prowadzone w ramach projektu pokazują, że należy wprowadzić zmiany w rolniczych łańcuchach wartości i dostosować je do specyfiki każdego regionu, by osiągnąć te efekty. Kontekstowość jest kolejną ważną zasadą agroekologii. Należy uwzględnić warunki klimatyczne i glebowe, czynniki społeczno-ekonomiczne i kulturowe oraz ograniczenia techniczne. W ramach projektu skupiono się na unikalnej charakterystyce sześciu regionów europejskich: północnośródziemnomorskiego, południowośródziemnomorskiego, środkowoatlantyckiego, kontynentalnego, panońskiego i borealnego. Obecnie badane są rzeczywiste korzyści i praktyczne ograniczenia zdywersyfikowanego rolnictwa oraz bariery i wady związane ze zróżnicowanymi systemami uprawy przy użyciu praktyk rolniczych niewymagających dużego wkładu, dostosowanych do każdego regionu. W ramach projektu nawiązano bezpośrednią współpracę z rolnikami z tych regionów. „Aby zaangażować rolników i lokalne podmioty w zmienianie modelu europejskiego rolnictwa i spożytkować ich wiedzę o regionie, stworzyliśmy sieć rolników dywersyfikujących uprawy, by móc wspólnie uczyć się i tworzyć innowacje”, dodaje Zornoza Belmonte. Innowacyjność ma kluczowe znaczenie dla agroekologii, a tym samym dla działalności projektu Diverfarming. Zespół zaprojektował prototyp maszyny, która usprawnia orkę gleby, co obniży koszty pracy, zużycie paliwa i emisję gazów cieplarnianych, zmniejszy erozję gleby i ułatwi monitorowanie upraw okrywowych. Prototyp znajduje się obecnie w końcowej fazie rozwoju i ma zostać wprowadzony na rynek w grudniu 2021 roku.
Świadome decyzje
Zespół pracuje również nad interaktywnym narzędziem, które pomoże rolnikom wybrać zróżnicowany system upraw i zrównoważone praktyki najlepiej dostosowane do ich specyficznych warunków. Zornoza Belmonte wyjaśnia: „Naszym celem jest opracowanie wiodącego europejskiego narzędzia wspierającego podejmowanie decyzji w celu wyboru najbardziej odpowiednich zróżnicowanych systemów uprawy do różnych scenariuszy, aby zwiększyć produkcję i wspierać zrównoważony rozwój z uwzględnieniem wszystkich etapów łańcucha wartości. Jego wielojęzyczny interfejs zapewni łatwy dostęp i szerokie zastosowanie w całej Europie”. Narzędzie to będzie gromadzić dane dotyczące różnych aspektów, od właściwości gleby po właściwości łańcucha wartości, aby tworzyć modele umożliwiające przedsiębiorstwom rolnym dokonywanie świadomych wyborów. W ramach projektu Diverfarming zostaną również opracowane wytyczne dotyczące zrównoważonych, zróżnicowanych systemów uprawy, protokół ich prawidłowego wdrażania oraz zestaw narzędzi, a także biała księga dowodów naukowych na poparcie odpowiednich polityk. Aby dalej rozwijać wyniki projektu, zespół projektu Diverfarming dołączył do europejskiej grupy dywersyfikacji upraw, której celem jest dzielenie się wiedzą na ten temat i zwiększenie wpływu badań nad dywersyfikacją upraw w całej Europie.
Słowa kluczowe
Diverfarming, zróżnicowanie, zasoby, systemy upraw, gleba, agroekologia, żyzność, maszyny, różnorodność biologiczna, łańcuchy wartości, wsparcie podejmowania decyzji, narzędzie