Wyznaczanie kierunków osiągania większej różnorodności biologicznej
Intensywne i ekstensywne rolnictwo jest jedną z głównych przyczyn zmniejszania się różnorodności biologicznej w Europie. Aby rozwiązać ten problem i osiągnąć postęp w zakresie zrównoważonej produkcji rolnej, wiele państw członkowskich Unii Europejskiej objęło grunty rolne szeregiem programów ochrony. Takie działania przekładają się na wzrost różnorodności biologicznej terenów uprawnych, co umożliwia realizację kluczowych usług ekosystemowych. W jaki sposób wpływają one jednak na rolników? Zespół finansowanego ze środków Unii Europejskiej projektu SHOWCASE opublikował właśnie a analizę działań, która rzuca nowe światło na to zagadnienie i zawiera szereg zaleceń. Dokument miał być kolportowany podczas jednego z wydarzeń towarzyszących piętnastego Spotkania Konferencji Stron Konwencji o różnorodności biologicznej, które odbyło się 10 grudnia 2022 roku. Z jego treści dowiadujemy się, że wyłącznie usługi ekosystemowe takie jak zapylanie, zwalczanie szkodników i obieg składników odżywczych mogą przynosić rolnikom osobiste korzyści. Z kolei usługi, wśród których można wymienić sekwestrację dwutlenku węgla, ochronę różnorodności biologicznej, korzyści zdrowotne i oczyszczanie wody, stanowią dobro publiczne i nie przekładają się na żadne korzyści finansowe. Jak donoszą autorzy: „W przypadku rolników koszty utrzymania lub zwiększania różnorodności biologicznej są równe korzyściom czerpanym z usług ekosystemowych lub znacząco je przewyższają”. W związku z tym wniosek jest jasny: „Zatrzymanie procesu zanikania różnorodności biologicznej będzie możliwe wyłącznie wtedy, gdy praktyki mające na celu jej zwiększanie w gospodarstwach rolnych staną się opłacalne finansowo”.
Zalecenia dotyczące zmian
Zalecane działania, których celem jest zwalczanie szkodliwych skutków ubocznych stosowania działań na rzecz ochrony różnorodności biologicznej w rolnictwie, obejmują stopniowe wycofywanie wsparcia finansowego dla systemów rolniczych sprzyjających zanikaniu różnorodności biologicznej oraz wymaganie od przetwórców żywności i sprzedawców detalicznych, aby wykorzystywali w swoich procesach lub oferowali więcej produktów wytwarzanych przez ekologicznych producentów. Co więcej, wsparcie w postaci dotacji produktów rolnych pochodzących z systemów rolniczych zwiększających różnorodność biologiczną powinno wykraczać poza rekompensatę utraconych dochodów. Równie ważnym działaniem jest przekierowanie środków finansowych przeznaczonych na promocję w celu zaoferowania wsparcia systemów rolniczych wpływających pozytywnie na różnorodność biologiczną, z kolei wszelkie działania powinny być skierowane do wszystkich podmiotów w całym łańcuchu dostaw żywności. „Obowiązujące przepisy dotyczące handlu na świecie zmuszają rolników do obniżania kosztów produkcji do minimum”, twierdzi prof. David Kleijn z Uniwersytetu Wageningen w Niderlandach, uczelni będącej koordynatorem projektu SHOWCASE. Jego wypowiedź przytoczyli autorzy informacji prasowej opublikowanej na łamach serwisu EurekAlert! „Jako społeczeństwo musimy uświadomić sobie, że nie możemy oczekiwać od rolników prowadzenia gospodarstw w sposób sprzyjający różnorodności biologicznej, gdy sami czerpiemy większość korzyści wynikających z takich praktyk – obserwujemy rozwój dzikiej przyrody, mamy dostęp do czystej wody i jesteśmy świadkami obniżania emisji gazów cieplarnianych, a jednocześnie przerzucamy na nich większość kosztów. Jeśli chcemy zmienić oblicze rolnictwa, musimy zadbać o to, by takie rozwiązania stały się opłacalne finansowo dla rolników.
Kulisy projektu SHOWCASE
Unia Europejska inwestuje coraz większe środki w innowacyjne projekty i badania, których celem jest promowanie różnorodności biologicznej w praktykach rolniczych. Aby zapewnić szerszy dostęp do rezultatów tych projektów oraz postępów ich prac, począwszy od wstępnych koncepcji, aż po wyniki końcowe, zespół SHOWCASE opracował otwarty zbiór dostępny w czasopiśmie „Research Ideas and Outcomes”. Opracowany zbiór stanowi kompleksowe źródło wiedzy oraz materiałów, w tym publikacji wydawanych przez zespoły projektowe oraz tradycyjnych artykułów naukowych. Dzięki temu pozwala wszystkim zainteresowanym stronom na łatwiejsze śledzenie postępów wszystkich projektów na każdym etapie ich zaawansowania. Jak czytamy w innej informacji prasowej opublikowanej na łamach serwisu EurekAlert!, w dynamicznej kolekcji „znajduje się obecnie 17 rezultatów projektu, w tym wniosek o dofinansowanie, siedem sprawozdań oraz dziewięć opracowań badawczych opublikowanych w różnych czasopismach, powiązanych w kolekcji dzięki metadanym”. Kolekcja będzie poszerzana w miarę postępu prac w ramach projektu SHOWCASE (SHOWCASing synergies between agriculture, biodiversity and Ecosystem services to help farmers capitalising on native biodiversity). Projekt dobiegnie końca w 2025 roku. Więcej informacji: strona projektu SHOWCASE
Słowa kluczowe
SHOWCASE, różnorodność biologiczna, rolnictwo, rolnik, usługi ekosystemowe, polityka, działania