Lepszy obraz programów proekologicznych w rolnictwie europejskim
Programy proekologiczne stanowią kluczowy element dążenia do bardziej zrównoważonego rolnictwa europejskiego. Ich głównym elementem są programy dopłat, które mają na celu ochronę środowiska i klimatu. Te dobrowolne umowy stanowią zachętę dla rolników do wdrażania bardziej zrównoważonych praktyk w swoich gospodarstwach oraz podejmowania bardziej ekologicznych decyzji związanych z wykorzystaniem gruntów, gwarantują także odpowiednie korzyści za osiągnięcie ustalonych celów środowiskowych. Ze względu na fakt, że na finansowanie tego nowego instrumentu przeznaczono jedną czwartą budżetu pierwszego filaru wspólnej polityki rolnej (I filar WPR), istnieją duże oczekiwania, że przełoży się on na znaczne korzyści dla środowiska i klimatu. Pozostaje jednak pytanie, w jaki sposób poszczególne państwa członkowskie będą wdrażać te rozwiązania. Naukowcy otrzymujący wsparcie w ramach finansowanych przez UE projektów EFFECT i CONSOLE podjęli próbę bliższego spojrzenia na przebieg ich wdrażania w Europie. W swoim opracowaniu opublikowanym na łamach czasopisma naukowego „EuroChoices” przedstawiają przegląd aktualnych planów wdrażania tych działań w piętnastu państwach członkowskich. W artykule czytamy o „imponującej różnorodności” działań podejmowanych przez każde z tych państw w ramach planów dotyczących programów proekologicznych. „Ogólna liczba działań związanych z programami proekologicznymi oferowanych w poszczególnych państwach członkowskich waha się od 3 do 21, a złożoność i poziom ambicji poszczególnych programów różnią się w dość znaczącym stopniu”, piszą autorzy. Warto zauważyć jednak, że wszystkie państwa członkowskie skupiają się na gruntach rolnych oraz trwałych i krótkotrwałych użytkach zielonych, choć kładą na nie różny nacisk.
Obszary działania
Większość planowanych działań opiera się na elementach inicjatywy zazieleniania lub wywodzi się bezpośrednio z programów rolno-środowiskowych i klimatycznych oferowanych obecnie na poziomie krajowym lub regionalnym w ramach II filaru WPR. W kontekście aspektów środowiskowych, na których skupiają się programy, poszczególne państwa członkowskie muszą zająć się co najmniej dwoma obszarami spośród całego zakresu działań, obejmujących łagodzenie zmiany klimatu, przystosowanie do skutków zmiany klimatu, ochronę wód i gleb, ochronę różnorodności biologicznej, zrównoważone i ograniczone stosowanie pestycydów, poprawę dobrostanu zwierząt oraz działania w zakresie zwalczania antybiotykooporności. W ramach programów aż 14 państw członkowskich uwzględnia kwestię ochrony gleb, z kolei w 10 z nich priorytetem jest ochrona różnorodności biologicznej. Dwanaście państw członkowskich stawia sobie za cel ochronę wód, natomiast czternaście z nich zamierza realizować działania mające na celu przystosowanie rolnictwa do realiów zmiany klimatu oraz łagodzenie jej skutków. Dziesięć krajów skupia się na ograniczeniu stosowania nawozów bądź pestycydów. Dużo mniejszym zainteresowaniem cieszy się zagadnienie dobrostanu zwierząt, na którym skupiają się wyłącznie trzy państwa członkowskie – Włochy, Austria i Polska – a dodatkowo tylko jedno z nich – Włochy – zajmuje się antybiotykoopornością w ramach połączonego działania mającego na celu ograniczenie stosowania leków weterynaryjnych. Jak czytamy w opracowaniu, każde z piętnastu państw członkowskich zajmuje się realizacją założeń Europejskiego Zielonego Ładu, zwracając szczególną uwagę na zwiększenie różnorodności biologicznej i grunty niewykorzystywane do produkcji rolnej. Co ważne, aż osiem z nich – Bułgaria, Dania, Estonia, Francja, Łotwa, Niderlandy, Polska i Rumunia – zamierza wspierać rolnictwo ekologiczne w ramach odpowiednich działań. Jak podsumowują autorzy opracowania: „Większa swoboda jaką daje nowy model funkcjonowania wspólnej polityki rolnej WPR doprowadziła do sytuacji, w której podobne działania są realizowane w niektórych państwach członkowskich jako działania proekologiczne, z kolei w innych stanowią działania w ramach II filaru. Dodanie do zestawu narzędzi WPR kolejnego instrumentu politycznego znacznie zwiększa jej złożoność. Dopiero czas pokaże, w jaki sposób rolnicy skorzystają z zaoferowanych możliwości”. Projekt CONSOLE (CONtract SOLutions for Effective and lasting delivery of agri-environmental-climate public goods by EU agriculture and forestry) dobiegł końca w październiku 2022 roku. Projekt EFFECT (Environmental public goods From Farming through Effective Contract Targeting) dobiegnie końca w kwietniu 2023 roku. Więcej informacji: strona projektu EFFECT strona projektu CONSOLE
Słowa kluczowe
EFFECT, CONSOLE, program proekologiczny, klimat, rolnik, rolnictwo, wspólna polityka rolna
