Zatrzymanie utraty różnorodności biologicznej w morzach i oceanach dzięki zarządzaniu opartym na ekosystemach
Mimo że ekosystemy wodne przynoszą ludziom szereg korzyści gospodarczych i społecznych, działalność człowieka powoduje, że grożą im nieodwracalne szkody. Wspierając realizację celów europejskiej strategii ochrony różnorodności biologicznej, zespół finansowanego przez UE projektu AQUACROSS (Knowledge, Assessment, and Management for AQUAtic Biodiversity and Ecosystem Services aCROSS EU policies) opracował praktyczne wytyczne dotyczące identyfikacji zagrożeń dla różnorodności biologicznej w europejskich jeziorach i rzekach, na wybrzeżach i w oceanach oraz zasady zarządzania ryzykiem wystąpienia takich zagrożeń. Aby dowiedzieć się więcej na temat projektu, spotkaliśmy się z jego koordynatorem, Manuelem Lago, oraz z koordynatorem studiów przypadku, Hugh McDonaldem – badaczami z berlińskiego Ecologic Institute.
Na czym polega zarządzanie oparte na ekosystemach i w jaki sposób ułatwiają je ramy oceny opracowane w ramach projektu AQUACROSS?
Manuel Lago: Zarządzanie oparte na ekosystemach to uwarunkowane zasadami podejście do zarządzania, którego celem jest ochrona, odbudowa i wzmocnienie odporności i trwałości danego ekosystemu w celu utrzymania korzyści, jakie przynosi on społeczeństwu, przy jednoczesnym zachowaniu jego różnorodności biologicznej. Ramy oceny (ang. Assessment Framework) AQUACROSS to przewodnik dotyczący wdrożenia tego podejścia. Ramy powstały w wyniku współpracy wielu partnerów, przy użyciu tej samej interdyscyplinarnej metodologii, jaką zalecamy w nich do zarządzania zasobami wodnymi. Łączą one zagadnienia z dziedziny ekonomii, biologii, ekologii i polityki z zasadami odporności i doświadczeniem praktycznym, co pozwoliło nam stworzyć narzędzia umożliwiające ocenę złożonych ekosystemów i opracowywanie odpowiednich planów działań.
Jak podejście AQUACROSS działa w praktyce?
Ramy oceny podzielone są na dwa rozdziały. Pierwszy z nich – „Co oceniać” – pomaga praktykom spojrzeć na ekosystemy jak na złożone i adaptacyjne układy ekologiczne i podkreśla kluczowe znaczenie łączenia wiedzy interdyscyplinarnej z doświadczeniem zainteresowanych podmiotów. Drugi rozdział – „Jak oceniać” – zawiera praktyczny przewodnik „krok po kroku” dotyczący przeprowadzania oceny złożonych i wzajemnie powiązanych ekosystemów oraz wdrażania zintegrowanych technik zarządzania.
Brzmi to jak sama teoria. Czy powstały też praktyczne narzędzia?
Manuel Lago: Oczywiście! Stworzyliśmy również przyjazną dla praktyków wersję przewodnika, którą nazywamy „Książką kucharską”. Jest ona bardzo przydatna dla podmiotów kształtujących politykę i zarządców środowiskowych, a opiera się na wnioskach z naszych studiów przypadku. Uzupełniliśmy również ramy oceny o dodatkowe narzędzia. Ramy łączące (ang. Linkage Framework) i narzędzie AquaLinks powstały po to, by pomagać użytkownikom zrozumieć i rozważyć niezbędne kompromisy przy wprowadzaniu zmian w sposobie prowadzenia różnych działań, np. połowów, tworzenia infrastruktury rekreacyjnej czy regulowania klimatu. Zmiany w działalności jednego rodzaju często mogą mieć nieprzewidziany i złożony wpływ na inną działalność, więc jest to coś, co praktycy muszą dokładnie przemyśleć.
Jakie są ważniejsze wnioski z realizacji projektu AQUACROSS?
Hugh McDonald: W ramach projektu AQUACROSS zastosowaliśmy ramy oceny w ośmiu studiach przypadku obejmujących wody śródlądowe, przejściowe i morskie w Europie i obszary o różnym rozmiarze, od Kanału Faial-Pico o powierzchni 240 km² na Azorach po dorzecze Dunaju. Studia przypadku dotyczyły także różnych zagrożeń, w tym zanieczyszczenia związkami biogennymi, eksploatacji gatunków, inwazyjnych gatunków obcych i zmian morfologii. Uwzględniliśmy w nich również wpływ powiązanych czynników odpowiadających za zmiany w ekosystemach, spowodowanych działalnością takich sektorów jak rolnictwo, rybołówstwo, energetyka, turystyka itp., czyli innymi słowy wykorzystaliśmy wiedzę dużej grupy zainteresowanych podmiotów. Studia przypadku mają potencjał kształtowania lokalnej polityki, ale pokazują też, że zarządzanie oparte na ekosystemach może prowadzić do skuteczniejszej ochrony różnorodność biologicznej niż zarządzanie niezintegrowane. Podane w nich różnorodne i konkretne przykłady zawierają również praktyczne wskazówki dla praktyków dotyczące tego, w jaki sposób i kiedy najlepiej zastosować zarządzanie oparte na ekosystemach.
Na jakim etapie jest realizacja projektu?
Hugh McDonald: Platforma informacyjna AQUACROSS powstała jako bezpłatny, centralny punkt dostępu dla wszystkich zainteresowanych stron, umożliwiający im publikowanie danych na temat różnych ekosystemów wodnych, różnorodności biologicznej oraz praktyk związanych z zarządzaniem opartym na ekosystemach. Na ten moment platforma zawiera 655 zestawów danych. Inne organizacje mogą zarejestrować się na platformie i korzystać z niej w celu przechowywania własnych danych. Wszystkie zasoby opracowane w ramach działań AQUACROSS są dostępne bezpłatnie na stronie internetowej projektu. Rezultaty projektu są także wykorzystywane w studiach przypadku. Na przykład wspierają zarządzanie chronionym obszarem morskim na Azorach, a lokalni hiszpańscy decydenci będą kontynuować stosowanie metod AQUACROSS do przeprowadzania ocen stanu siedlisk w Międzykontynentalnym Rezerwacie Biosfery Morza Śródziemnego (Hiszpania/Maroko). W szerszym ujęciu, podejście przyjęte w projekcie może realnie przyczynić się do osiągnięcia celów europejskiej strategii ochrony różnorodności biologicznej oraz rozwoju nowej polityki różnorodności biologicznej na okres po 2020 roku.
Patrząc na osiągnięcia projektu, z których jesteście najbardziej dumni i zadowoleni?
Manuel Lago: Jestem ekonomistą ochrony środowiska, więc pasjonuje mnie temat podejmowania decyzji w oparciu o dowody. Jestem dumny z tego, że przeprowadziliśmy interdyscyplinarne badania wspierające podejmowanie świadomych decyzji na tak złożony temat, jakim jest ochrona różnorodności biologicznej w ekosystemach wodnych. Uważam, że projekt odniósł duży sukces w promowaniu współpracy pomiędzy naukowcami z różnych dyscyplin – np. ekologami morskimi i badaczami ekosystemów słodkowodnych, ekonomistami, specjalistami ds. modelowania środowiskowego i analitykami danych – w zakresie tworzenia i stosowania nowatorskich narzędzi badawczych.
Kraje
Niemcy
