Angażowanie społeczności w prowadzenie badań różnorodności biologicznej mórz
Zanik różnorodności biologicznej w morzach i oceanach na całym świecie sprawia, że morza i oceany nie są w stanie wytwarzać cennego pożywienia, coraz gorzej radzą sobie z kolejnymi czynnikami wpływającymi na ich funkcjonowanie, w dodatku nie są w stanie regulować klimatu naszej planety. Odbywające się w Hiszpanii wydarzenie BioMARathon poświęcone nauce obywatelskiej ma na celu rozwiązanie tych problemów poprzez zaangażowanie społeczeństwa we wspólne wysiłki na rzecz różnorodności biologicznej mórz i obszarów przybrzeżnych Katalonii. Jego trzecia edycja poświęcona badaniom katalońskiego wybrzeża miała miejsce latem 2023 roku. Wydarzenie BioMARathon, realizowane dzięki wsparciu finansowanych ze środków Unii Europejskiej projektów ANERIS, MINKE, ECS i GUARDEN, ma wiele celów i założeń, obejmujących między innymi upodmiotowienie mieszkańców kraju i umożliwienie im włączenia się w działania, gromadzenie obszernych danych dotyczących różnorodności biologicznej oraz zwiększenie zaangażowania społeczności w badania i ochronę organizmów i siedlisk morskich. Trzecia edycja wydarzenia cieszyła się największą popularnością w jego historii – przeszło 300 wolontariuszom udało się zgromadzić ponad 60 000 obserwacji dotyczących organizmów morskich wzdłuż katalońskiego wybrzeża, trzykrotnie przebijając rezultat z zeszłego roku. Dane z obserwacji przeprowadzonych w okresie od maja do października 2023 roku obejmowały 34 gatunki inwazyjne i 40 gatunków chronionych. Wśród zaobserwowanych gatunków pewną niespodzianką jest występowanie na katalońskim wybrzeżu skrzypka brązowego (Afruca tangeri), dotychczas dostrzeganego wyłącznie w pobliżu Cieśniny Gibraltarskiej.
Chronione i inwazyjne gatunki
Wśród 40 zarejestrowanych gatunków chronionych znalazły się raja bruzdowana (Raja undulata) i mobula (Mobula mobular), sklasyfikowane jako zagrożone w Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody. Inne chronione gatunki obejmowały koral szlachetny (Corallium rubrum) i szereg chronionych traw morskich, które – jak czytamy w informacji prasowej opublikowanej w serwisie EurekAlert! – „odgrywają kluczową rolę w budowaniu ekosystemów, zapobieganiu erozji dna morskiego i magazynowaniu dwutlenku węgla”. Wśród odkrytych przez wolontariuszy gatunków inwazyjnych znalazły się między innymi glony Caulerpa cylindracea, które stopniowo rozprzestrzeniają się na nowe obszary, oraz czerwony wodorost Asparagopsis taxiformis, zwykle występujący na południowym wybrzeżu półwyspu, w tym roku zaobserwowany także wzdłuż katalońskiego wybrzeża. „Zdaniem specjalistów oba te gatunki mogą stanowić zagrożenie dla gatunków rodzimych, konkurując o przestrzeń i zasoby”, jak dowiadujemy się z informacji prasowej opublikowanej w witrynie internetowej instytutu Institut de Ciències del Mar, instytutu badawczego Hiszpańskiej Narodowej Rady Badań Naukowych, odpowiedzialnego za koordynację projektów ANERIS i MINKE, a także pełniącego rolę partnera projektów ECS i GUARDEN. Wykonane zdjęcia każdego gatunku, wraz z danymi geolokalizacyjnymi i potwierdzoną identyfikacją gatunku, zostały opublikowane na platformie nauki obywatelskiej MINKA. „W ciągu ostatnich trzech lat obserwacje zrealizowane w czasie wydarzeń BioMARathon przyczyniły się do skatalogowania blisko 1900 gatunków organizmów morskich występujących wzdłuż katalońskiego wybrzeża, co umożliwiło opracowanie jednej z najobszerniejszych baz danych różnorodności biologicznej dotyczącej mórz Katalonii. Było to możliwe wyłącznie dzięki zaangażowaniu mieszkańców. W samym 2023 roku udało się zaobserwować 1440 gatunków”. Rezultat prac podkreśla ważną rolę, jaką nauka obywatelska odgrywa w realizacji badań i rozwoju wiedzy. Wyniki prac w ramach wydarzenia BioMARathon, współfinansowanego ze środków projektów ANERIS (operAtional seNsing lifE technologies for maRIne ecosystemS), MINKE (Metrology for Integrated Marine Management and Knowledge-Transfer Network), ECS (European Citizen Science), a także GUARDEN ( safeGUARDing biodivErsity aNd critical ecosystem services across sectors and scales) zostały przedstawione podczas wydarzenia internetowego, które odbyło się 30 listopada 2023 roku. Więcej informacji: strona projektu ANERIS strona projektu MINKE strona projektu ECS strona projektu GUARDEN
Słowa kluczowe
ANERIS, MINKE, ECS, GUARDEN, nauka obywatelska, morze, różnorodność biologiczna, BioMARathon, Katalonia, gatunki chronione, gatunki inwazyjne
