Diversiteit zaaien, duurzaamheid oogsten: waarom Europa meer ‘diverfarmers’ nodig heeft
Veel boeren in de EU staan op een tweesprong: milieubedreigingen en inkomstenderving als gevolg van niet-duurzame productiemodellen dwingen hen opnieuw naar hun teeltsystemen te kijken. Het door de EU gefinancierde project Diverfarming (Crop diversification and low-input farming across Europe: from practitioners engagement and ecosystems services to increased revenues and chain organisation) verschaft hen de gegevens, instrumenten en ondersteuning die zij nodig hebben voor het invoeren van productievere, middelenefficiënte praktijken. De voornaamste daarvan is gewasdiversificatie, een essentieel onderdeel van de agro-ecologie. “Landbouw op basis van intensieve mechanisatie, overmatig gebruik van externe input en monoculturen heeft geleid tot bodemdegradatie, verminderde biodiversiteit en grotere economische risico’s voor Europese boeren”, aldus Raúl Zornoza Belmonte, bodemonderzoeker aan de Technische Universiteit van Cartagena in Spanje en coördinator van het Diverfarming-project. “Gewasdiversificatie en een optimaal gebruik van middelen bieden duurzamere alternatieven.” Diversificatie kan een aantal concrete voordelen opleveren voor boeren en de plattelandsomgeving. Het kan bodemerosie voorkomen, de bodemvruchtbaarheid verbeteren en koolstofvastlegging in de bodem bevorderen, en dringt tegelijkertijd het gebruik van bestrijdingsmiddelen, meststoffen en zware machines terug. Daarnaast kan een grotere diversiteit de productiviteit verhogen en de veerkracht van landbouwsystemen vergroten, niet alleen in economisch opzicht, maar ook in relatie tot klimaatverandering. Samen kunnen deze elementen bijdragen tot een hogere rentabiliteit, terwijl zij klimaatverandering helpen beperken, biodiversiteit bevorderen en het aanbod van landbouwecosysteemdiensten vergroten.
Oplossingen op maat
In het onderzoek van het projectteam wordt benadrukt dat, wil men deze voordelen daadwerkelijk realiseren, veranderingen in agrarische waardeketens moeten worden doorgevoerd en op de specifieke kenmerken van elke regio moeten worden afgestemd. Deze contextspecificiteit is eveneens een essentieel onderdeel van de agro-ecologie. Het gaat hierbij onder meer om weersomstandigheden en bodemgesteldheid, sociaaleconomische en culturele factoren, en technische beperkingen. Het project richt zich op de unieke kenmerken van zes Europese regio’s: de noordelijke en zuidelijke mediterrane regio, de centrale Atlantische regio, de continentale regio, de Pannonische en de boreale regio. Op dit moment is Diverfarming bezig met een beoordeling van de daadwerkelijke voordelen en de praktische beperkingen, belemmeringen en nadelen in relatie tot gediversifieerde teeltsystemen waarbij low-input-landbouwpraktijken worden gebruikt die zijn afgestemd op elke regio. Het project werkt direct samen met boeren in deze regio’s. “Om boeren en lokale belanghebbenden te betrekken bij de ontwikkeling van een paradigmaverschuiving in de Europese landbouw en hun lokale kennis te integreren, hebben we een netwerk van diverfarmers opgericht om samen te creëren, te leren en te innoveren”, voegt Belmonte toe. Innovatie neemt een centrale plaats in binnen de agro-ecologie en dus ook in het werk van Diverfarming. Het team heeft een prototype ontworpen voor machines die de bodembewerking verbeteren. Hierdoor dalen de arbeidskosten, het brandstofverbruik en de uitstoot van broeikasgassen, neemt bodemerosie af en wordt het beheer van bodembedekkende gewassen eenvoudiger. Het prototype bevindt zich momenteel in de laatste fasen van ontwikkeling en zal volgens planning in december 2021 op de markt worden gebracht.
Weloverwogen besluiten
Daarnaast werkt het team aan een interactief instrument dat boeren zal helpen bij het kiezen van de gediversifieerde teeltsystemen en duurzame praktijken die het beste bij hun specifieke omstandigheden passen. Belmonte legt uit: “We willen een toonaangevend Europees instrument voor besluitvormingsondersteuning ontwikkelen voor het selecteren van de meest geschikte gediversifieerde teeltsystemen in verschillende scenario’s teneinde de productie en de duurzaamheid te vergroten, waarbij alle fasen van de waardeketen in aanmerking worden genomen. De meertalige interface waarborgt eenvoudige toegang en een wijdverbreid gebruik in heel Europa.” Het instrument gaat gegevens verzamelen over verschillende aspecten, van bodemeigenschappen tot eigenschappen van de waardeketen, om modellen te ontwikkelen waarmee landbouwbedrijven weloverwogen keuzes kunnen maken. Andere resultaten van Diverfarming zijn onder meer richtsnoeren voor duurzame, gediversifieerde teeltsystemen, een protocol voor de correcte implementatie daarvan en een toolbox, naast een witboek met wetenschappelijk bewijs ter onderbouwing van relevant beleid. Om de resultaten van het project breder onder de aandacht te brengen, heeft Diverfarming zich aangesloten bij het European Crop Diversification Cluster, dat zich bezighoudt met het delen van kennis over dit onderwerp en het vergroten van de impact van onderzoek naar gewasdiversificatie in heel Europa.
Keywords
Diverfarming, diversificatie, middelen, teeltsystemen, bodem, agro-ecologie, vruchtbaarheid, machines, biodiversiteit, waardeketens, beslissingsondersteuning, instrument