Σπορά ποικιλομορφίας, συγκομιδή βιωσιμότητας: γιατί η Ευρώπη χρειάζεται περισσότερες διαφοροποιημένες καλλιέργειες
Πολλοί αγρότες στην ΕΕ βρίσκονται σε ένα σταυροδρόμι: περιβαλλοντικές απειλές και απώλεια εσόδων από μη βιώσιμα μοντέλα παραγωγής τους εξαναγκάζουν να αναθεωρήσουν τα συστήματα της καλλιέργειάς τους. Το έργο Diverfarming (Crop diversification and low-input farming across Europe: from practitioners engagement and ecosystems services to increased revenues and chain organisation) που χρηματοδοτείται από την ΕΕ τους παρέχει τα δεδομένα, τα εργαλεία και την υποστήριξη που χρειάζονται για την υιοθέτηση πιο παραγωγικών πρακτικών και πιο αποδοτικών ως προς τη χρήση των πόρων. Το πιο σημαντικό εξ αυτών είναι η διαφοροποίηση καλλιέργειας, που είναι βασική πτυχή της αγροοικολογίας. «Η γεωργία που βασίζεται στην εντατική μηχανοποίηση, στην υπερβολική χρήση εξωτερικών εισροών και μονοκαλλιεργειών έχει οδηγήσει σε υποβάθμιση του εδάφους, μείωση της βιοποικιλότητας και αυξημένο οικονομικό κίνδυνο για τους Ευρωπαίους αγρότες» δηλώνει ο Raúl Zornoza Belmonte, ερευνητής στον τομέα της εδαφολογίας στο Τεχνικό Πανεπιστήμιο της Καρθαγένης στην Ισπανία και συντονιστής του έργου Diverfarming. «Η διαφοροποίηση των καλλιεργειών και η βελτιστοποιημένη χρήση πόρων παρέχει περισσότερες βιώσιμες εναλλακτικές λύσεις.» Η διαφοροποίηση θα μπορούσε να ξεκλειδώσει ορισμένα οφέλη για τους αγρότες και το αγροτικό περιβάλλον. Μπορεί να προλαμβάνει τη διάβρωση του εδάφους, να αυξάνει τη γονιμότητα του εδάφους, και ενισχύει την παγίδευση του άνθρακα στο έδαφος ενώ παράλληλα μειώνει τη χρήση φυτοφαρμάκων, λιπασμάτων και βαρέων μηχανημάτων. Η μεγαλύτερη ποικιλομορφία έχει επίσης τη δυνατότητα αύξησης της παραγωγικότητας και της ανθεκτικότητας των συστημάτων γεωργίας, όχι μόνο σε οικονομικό επίπεδο αλλά και έναντι της κλιματικής αλλαγής. Μαζί, οι εν λόγω πτυχές θα μπορούσαν να συμβάλουν σε μεγαλύτερη κερδοφορία, ενώ βοηθά στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και στην ανάπτυξη μεγαλύτερης βιοποικιλότητας, αλλά και αυξάνει την παροχή των υπηρεσιών οικοσυστήματος από τη γεωργία.
Εξατομικευμένες λύσεις
Η ερευνητική ομάδα του έργου τονίζει ότι προκειμένου να εξασφαλιστούν αποτελεσματικά τα εν λόγω οφέλη, πρέπει να γίνουν αλλαγές στις γεωργικές αλυσίδες αξίες και να εξατομικεύονται σύμφωνα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε περιοχής. Αυτό το εξατομικευμένο πλαίσιο είναι άλλη μια βασική αρχή της αγροοικολογίας. Περιλαμβάνονται σε αυτό οι κλιματικές και εδαφικές συνθήκες, κοινωνικοοικονομικοί και πολιτιστικοί παράγοντες, καθώς και τεχνικοί περιορισμοί. Το έργο εστιάζει στα μοναδικά χαρακτηριστικά έξι ευρωπαϊκών περιοχών: Βόρεια και Νότια Μεσογειακή, Κεντρική Ατλαντική, Ηπειρωτική, Παννονική και Αρκτική. Η διαφοροποίηση καλλιεργειών εκτιμά επί του παρόντος τα πραγματικά οφέλη και τους πρακτικούς περιορισμούς, τα εμπόδια και τα μειονεκτήματα που συνδέονται με τα συστήματα διαφοροποίησης των καλλιεργειών με τη χρήση γεωργικών πρακτικών χαμηλών εισροών εξατομικευμένων για κάθε περιοχή. Το έργο συνεργάζεται άμεσα με γεωργούς σε αυτές τις περιοχές. «Για τη συμμετοχή αγροτών και τοπικών ενδιαφερόμενων στη μεταστροφή της ευρωπαϊκής γεωργίας και για να ενσωματωθούν οι γνώσεις τους για την τοπική περιοχή συγκροτήσαμε ένα δίκτυο αγροτών με διαφοροποιημένες καλλιέργειες για την από κοινού δημιουργία, μάθηση και καινοτομία,» προσθέτει ο κ. Zornoza Belmonte. Η καινοτομία παίζει κεντρικό ρόλο στην αγροοικολογία και ως αποτέλεσμα στο έργο του Diverfarming. Η ομάδα έχει σχεδιάσει ένα πρωτότυπο μηχάνημα που βελτιώνει την άροση του εδάφους, που μειώνει το κόστος εργασίας, την κατανάλωση καυσίμων και τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, μειώνει τη διάβρωση του εδάφους και διευκολύνει τη διαχείριση των καλλιεργειών. Το πρωτότυπο βρίσκεται επί του παρόντος στα τελικά στάδια ανάπτυξης και αναμένεται να κυκλοφορήσει τον Δεκέμβριο του 2021.
Αποφάσεις μετά λόγου γνώσης
Η ομάδα εργάζεται επίσης για τη δημιουργία ενός διαδραστικού εργαλείου που θα βοηθήσει τους αγρότες να επιλέξουν το σύστημα διαφοροποιημένης καλλιέργειας και βιώσιμες πρακτικές που είναι οι πιο κατάλληλες για τη δική τους περίπτωση. Ο κ. Zornoza Belmonte εξηγεί: «Αποσκοπούμε στην ανάπτυξη ενός κορυφαίου ευρωπαϊκού εργαλείου υποστήριξης των αποφάσεων για την επιλογή των πιο κατάλληλων συστημάτων διαφοροποιημένης καλλιέργειας με διαφορετικά σενάρια για αύξηση της παραγωγής και της βιωσιμότητας, λαμβάνοντας υπόψη όλα τα βήματα της αλυσίδας αξίας. Το πολύγλωσσο περιβάλλον διασύνδεσης θα διασφαλίσει εύκολη πρόσβαση και ευρεία χρήση σε όλη την Ευρώπη.» Το εργαλείο θα συγκεντρώσει δεδομένα για διάφορες πτυχές που κυμαίνονται από το έδαφος μέχρι τις ιδιότητες της αλυσίδας αξίας για τη δημιουργία μοντέλων που θα επιτρέπουν σε γεωργικές επιχειρήσεις να λαμβάνουν αποφάσεις μετά λόγου γνώσης. Άλλα αποτελέσματα του Diverfarming είναι οι κατευθυντήριες οδηγίες για βιώσιμα συστήματα διαφοροποιημένης καλλιέργειας, ένα πρωτόκολλο για τη σωστή εφαρμογή τους, και μια εργαλειοθήκη, καθώς και μια λευκή βίβλο που παρέχει επιστημονικά στοιχεία για την υποστήριξη σχετικών πολιτικών. Για την περαιτέρω διάδοση των αποτελεσμάτων του έργου, το Diverfarming έγινε μέλος του Ευρωπαϊκού Συμπλέγματος Διαφοροποίησης Καλλιεργειών που αποσκοπεί στην ανταλλαγή γνώσεων για αυτό το ζήτημα και στην αύξηση του αντίκτυπου της έρευνας σχετικά με τη διαφοροποίηση των καλλιεργειών σε όλη την Ευρώπη.
Keywords
Diverfarming, διαφοροποίησης, πόροι, συστήματα καλλιέργειας, έδαφος, αγροοικολογία, γονιμότητα, μηχανήματα, βιοποικιλότητα, αλυσίδες αξίας, υποστήριξη αποφάσεων, εργαλείο
