Agroekologia: przejście na zrównoważone, przyjazne dla klimatu i ekosystemów systemy rolne i żywnościowe
Agroekologia – holistyczne podejście, w którym promowana jest zrównoważona produkcja rolna przy jednoczesnej trosce o środowisko naturalne – polega na harmonizowaniu metod naturalnych i usług ekosystemowych poprzez zwiększenie odporności i różnorodności gospodarstw rolnych. Wprowadzenie tego podejścia umożliwi pełną transformację rolnictwa i systemów żywnościowych. Wiąże się ono ze zmianami w szeregu praktyk rolniczych, takich jak dobór odpowiednich ras i odmian uprawianych roślin, dostosowanie metod zarządzania glebą i strategii dywersyfikacji upraw, integrację w łańcuchach wartości i przyjęcie modeli biznesowych uwzględniających lokalne praktyki i zapewniających rolnikom oraz konsumentom większe możliwości rynkowe. Przykładami praktyk rolniczych, w ramach których wdrażane są zasady agroekologii, są rolnictwo ekologiczne, agroleśnictwo i uprawy mieszane. Agroekologia może stać się podstawowym narzędziem UE wykorzystywanym w ramach działań na rzecz promowania zrównoważonego rozwoju sektora rolnego, który będzie cechował się szacunkiem względem zasobów naturalnych i który będzie w stanie reagować na zmieniające się potrzeby społeczeństwa zarówno w zakresie zrównoważonego i zdrowego odżywiania, jak i w odniesieniu do kwestii środowiskowych i klimatycznych związanych z produkcją podstawową. Badania i innowacje w tej dziedzinie otwierają nowe możliwości w systemach rolniczych, umożliwiając wykorzystanie usług ekosystemowych na rzecz zrównoważonych i trwałych systemów użytkowania gruntów przy utrzymaniu rentowności działalności rolniczej. Agroekologia została uznana za praktykę, która może być wspierana w ekoplanach w ramach pierwszego filaru Wspólnej Polityki Rolnej (WPR). Jest ona również jedną z praktyk zrównoważonego rolnictwa, która może pomóc w osiągnięciu celów określonych w Zielonym Ładzie UE i powiązanych z nim strategiach na rzecz różnorodności biologicznej oraz od pola do stołu. UE dofinansowała projekty badawcze poświęcone rozwojowi badań agroekologicznych w ramach programu „Horyzont 2020”. Przyczynią się one do lepszego zrozumienia praktycznego wdrażania ekologicznych i niskoemisyjnych praktyk rolniczych, wraz z ich korzyściami środowiskowymi, klimatycznymi i społecznymi. Działania te będą również wspierane przez program „Horyzont Europa”, w ramach którego Komisja zaproponowała kandydackie partnerstwo europejskie w związku z inicjatywą ‘Accelerating farming systems transition: agroecology living labs and research infrastructures’ (Przyspieszenie transformacji systemów rolniczych: żywe laboratoria agroekologiczne i infrastruktura badawcza). W przypadku powodzenia nadrzędnym celem kandydackiego partnerstwa będzie wykorzystanie potencjału agroekologii i lokalnych innowacji w celu przyspieszenia przejścia na zrównoważone, przyjazne dla klimatu i ekosystemu systemy rolne w Europie. W niniejszym wydaniu broszury CORDIS Results Pack przedstawiamy przyszłe działania w zakresie badań naukowych i innowacji w ramach programu „Horyzont Europa” oraz pomocy w tworzeniu synergii między projektami realizowanymi w ramach programu „Horyzont 2020” a proponowanym europejskim partnerstwem dotyczącym agroekologii. Informacje zebrane w wydaniu zawierają także przydatne wskazówki na potrzeby przygotowania i oceny planów strategicznych WPR oraz opracowywania programów ekologicznych. Ponadto badania w dziedzinie agroekologii są istotne w kontekście nowego planu działania na rzecz rozwoju produkcji ekologicznej, który został niedawno przyjęty przez UE. Treści zawarte w broszurze Results Pack mają na celu zmobilizowanie zainteresowanych stron do współpracy w celu zwiększenia skali tego obiecującego obszaru badań poprzez przedstawienie osiągnięć wypracowanych dzięki działaniom badawczym i innowacyjnym finansowanym przez UE. Projekty ujęte w tym wydaniu broszury są przykładami szerokiej gamy finansowanych przez UE działań w zakresie badań naukowych i innowacyjnych działań prowadzonych w dziedzinie agroekologii oraz różnorodności metod wspierania zrównoważonego rolnictwa i ochrony środowiska. W ramach projektów DIVERSify, Diverfarming i DiverIMPACTS wykazano, że zwiększenie różnorodności upraw w gospodarstwach rolnych może zapewnić większe bezpieczeństwo ekonomiczne i żywnościowe, lepszą ochronę przed szkodnikami, większą różnorodność biologiczną i bardziej zrównoważoną produkcję niż krótkie płodozmiany i monokultury. Z kolei zespoły projektów TRUE, LEGVALUE oraz Legumes Translated skupiały się na rosnącym zapotrzebowaniu Europy na rośliny strączkowe oraz roli, jaką odgrywają w zróżnicowanym i ekologicznym rolnictwie. Potrzeba zwiększonego dostępu do ekologicznych pasz i nasion jest tematem projektów OK-Net EcoFeed i LIVESEED. Badania przeprowadzone w ramach projektów LIFT i UNISECO oraz sieci projektów CORE Organic Cofund dotyczyły natomiast różnych sposobów, w jakie rolnicy, przemysł i decydenci polityczni mogą wspierać rozwój rolnictwa agroekologicznego.