Nasiona zmian – systemowe podejście do uprawy roślin
W ramach strategii „od pola do stołu” Komisja Europejska wyznaczyła cel, jakim jest wykorzystywanie co najmniej 25 % gruntów rolnych w Unii Europejskiej na potrzeby rolnictwa ekologicznego do 2030 roku. To jeden z najważniejszych elementów Europejskiego Zielonego Ładu. Realizacja tego celu będzie wymagała opracowania i rozpowszechnienia nowych ekologicznych odmian – kultywarów. Celem finansowanego ze środków Unii Europejskiej projektu LIVESEED (Improve performance of organic agriculture by boosting organic seed and plant breeding efforts across Europe) było wspieranie tych działań poprzez przyjrzenie się problemowi dostępności i jakości ekologicznego materiału siewnego z wielu różnych punktów widzenia, od aspektów rynkowych po regulacje prawne. Zespół uruchomionego w 2017 roku projektu zgromadził 48 organizacji z 18 krajów europejskich, w tym instytucje zajmujące się badaniem roślin, hodowców, producentów nasion, stowarzyszenia ekologiczne i sieci detaliczne.
Nowe podejścia
Jednym z naukowców biorących udział w projekcie jest Edwin Nuijten, specjalista ds. roślin z organizacji De Beersche Hoeve działającej w Holandii. Nuijten był odpowiedzialny za realizację części planu pracy koncentrującej się na wzajemnym wzmacnianiu i wspieraniu różnych podejść hodowlanych. „Hodowla nie polega wyłącznie na otrzymywaniu najlepszych roślin, które trafią na najlepsze pola. To proces, w którym musimy wziąć pod uwagę także aspekty społeczne”, twierdzi. Celem projektu LIVESEED było połączenie najlepszych elementów różnych podejść do hodowli roślin. W tym celu konsorcjum określiło cztery konkretne podejścia – podejście ekosystemowe, społecznościowe, oparte na cechach i korporacyjne. Podejścia ekosystemowe opierają się na badaniach, w jaki sposób dana uprawa oddziałuje na otaczające środowisko i jak może przyczynić się do zwiększania jego dobrostanu. Podejścia społecznościowe są w dużym stopniu oparte na powiązaniach między hodowcami i rolnikami, a ich celem jest maksymalizacja wartości społecznej. Podejścia oparte na cechach opierają się na dążeniach do szerszych korzyści społecznych poprzez poprawę konkretnych cech roślin, na przykład zwiększanie stężenia niezbędnych witamin w roślinach uprawnych, natomiast podejścia korporacyjne skupiają się na maksymalizacji zysków przy jednoczesnej minimalizacji kosztów. „Wszystkie te podejścia opierają się na wartościach, jednak w każdym przypadku mamy do czynienia z innymi wartościami”, dodaje Nuijten. „Nie próbuję przez to powiedzieć, że niektóre wartości są ważniejsze od innych – chcę jedynie postawić pytanie, w jaki sposób możemy je połączyć, by wzmacniały się nawzajem i pozwoliły nam na poprawę odporności ekologicznej i społecznej”.
Platforma wiedzy
Konsorcjum zebrało informacje na temat technik hodowlanych i opublikowało szereg prac badawczych. W konsultacjach na temat różnych aspektów związanych z hodowlą roślin i rynkami nasion wzięło udział przeszło 800 rolników ekologicznych, a zespół projektu LIVESEED rozbudował na ich podstawie platformę wiedzy Organic Farm Knowledge Platform, dodając dział poświęcony tym tematom. W ramach projektu LIVESEED powstała również ogólnounijna baza danych, która pozwala dostawcom nasion na wprowadzanie ofert do innych krajowych baz danych w ramach jednego wpisu. Zespół pracuje obecnie nad wdrożeniem wniosków z przeprowadzonych badań, a także nad opracowywaniem wytycznych dotyczących wdrażania podejść łączonych w hodowli. Obecna sytuacja wymaga natychmiastowego działania – opracowywanie nowych odmian roślin uprawnych jest czasochłonnym procesem, a hodowcy muszą działać już teraz, jeśli chcą być gotowi na wyzwania, które przyniesie przyszłość, takie jak zaostrzone restrykcje dotyczące stosowania pestycydów i postępującą zmianę klimatu. Jak zauważa Nuijten problemy na rynkach hodowli roślin i nasion dotyczą zarówno rolników, jak i konsumentów. „Gdy przyjrzymy się tradycyjnej hodowli, dwie lub trzy firmy dominują na rynku każdego owocu i warzywa. Jeśli jedna firma zakończy swój program hodowlany, rolnicy są całkowicie uzależnieni od drugiego podmiotu. Taka sytuacja jest niedopuszczalna nawet w przypadku rolnictwa konwencjonalnego”, wyjaśnia badacz. „Ekologiczna hodowla nasion i roślin może być okazją do rozwinięcia bardziej zrównoważonych podejść i metod hodowli. Musimy opracować wiele więcej nowych alternatyw, dzięki którym nasze materiały będą użyteczne dla wszystkich rolników”, twierdzi Nuijten. „Często mówi się, że żywność ekologiczna jest zbyt droga, jednak możemy odwrócić to stwierdzenie i uznać, że to żywność konwencjonalna jest zbyt tania – wystarczy wziąć pod uwagę ukryte koszty, by zrozumieć jej prawdziwą cenę”.
Słowa kluczowe
LIVESEED, organiczne, ekologiczne, nasiona, rolnictwo, platforma, kultywary, hodowla, rośliny uprawne, sprzedawcy, podejście, wartości, zrównoważone