Değişim tohumları: bitki ıslahına sistem temelli bir yaklaşım
Avrupa Komisyonu, Farm to Fork - Tarladan Sofraya stratejisi kapsamında AB’de en az % 25 oranında tarım arazisinin 2030 yılına kadar organik tarıma geçmesine yönelik bir hedef belirlemiştir. Bu, Avrupa Yeşil Anlaşması’nın önemli bir unsurudur. Bu hedefe ulaşmak için yeni organik bitki çeşitlerinin geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması gerekecektir. AB destekli LIVESEED (Improve performance of organic agriculture by boosting organic seed and plant breeding efforts across Europe) projesi, organik tohumun bulunabilirlik durumunu ve kalitesini, piyasa boyutundan yönetmeliklere kadar her açıdan ele alarak bu hedefi desteklemeye çalışmıştır. 2017 yılında başlatılan proje, bitki araştırmacıları, mahsul yetiştiricileri, tohum üreticileri, organik dernekler ve perakendeciler de dâhil olmak üzere 18 Avrupa ülkesinden 48 farklı kuruluşu bir araya getirmiştir.
Yeni yaklaşımlar
Araştırmacılardan biri olan ve Hollanda’da De Beersche Hoeve bünyesinde bitki bilimcisi olarak görev yapan Edwin Nuijten, farklı ıslah yaklaşımlarının birbirini nasıl destekleyip güçlendirebileceği konusuna eğilen bir çalışma planında başrolü oynamıştır. Edwin Nuijten, “Islah sadece en iyi arazide en iyi bitkiyi yetiştirmekle ilgili değildir, bu aynı zamanda bir süreçtir, sosyal yönlerini de dikkate almamız gerekir.” diye belirtiyor. LIVESEED’in amacı, farklı bitki ıslahı yaklaşımlarının en iyi unsurlarını bir araya getirmektir. Konsorsiyum, ekosistem tabanlı, topluluk tabanlı, nitelik tabanlı ve kurumsal tabanlı olarak adlandırılan dört özel yaklaşım belirlemiştir. Ekosistem tabanlı yaklaşımlar, bir mahsulün çevresi ile nasıl etkileşime girdiğini ve bu çevreye ne şekilde katkıda bulunabileceğini inceler. Topluluk tabanlı yaklaşımlar, toplumsal değeri en üst düzeye çıkarmayı amaçlayarak ıslahçılar ve yetiştiriciler arasında güçlü bir bağ kurar. Kurumsal temelli yaklaşımlar kârı artırıp maliyetleri düşürmeye çalışırken, nitelik tabanlı yaklaşımlar ise mahsullerdeki temel vitamin yoğunluğunu artırmak gibi belirli nitelikleri iyileştirerek daha geniş toplumsal faydalar elde etmeyi amaçlar. Nuijten, “Bunların hepsi değer odaklıdır, ancak değerleri farklıdır. Bu, bazı değerlerin diğerlerinden daha iyi olduğu anlamına gelmez, aksine, birbirlerini güçlendirmeleri için bunlar arasında nasıl bağlantı kurabileceğimizi sorup ekolojik ve sosyal direnci geliştirmemiz gerektiği anlamına gelir.” diye ekliyor.
Bilgi platformu
Konsorsiyum, ıslah teknikleri hakkında bilgi toplayarak bir dizi araştırma makalesi yayınlamıştır. 800’den fazla organik çiftçiye bitki ıslahı ve tohum pazarlarıyla ilgili çeşitli konularda danışılmış olup, LIVESEED, bu konularda özel bir bölüm açarak Organik Tarım Bilgi Platformu oluşumunun yaygınlaşmasına katkıda bulunmuştur. LIVESEED projesi aynı zamanda tohum tedarikçilerinin basit muhasebe usulü ile teklifleri diğer ulusal veri tabanlarına girmelerini sağlayan AB ölçeğinde yönlendirici bir veri tabanı geliştirmiştir. Ekip şu anda mevcut bulguların uygulanması üzerinde çalışıyor ve ortak bir ıslah yaklaşımının uygulanmasına yönelik kılavuzlar hazırlıyor. Yeni mahsul çeşitlerinin geliştirilmesi zaman alan bir süreç olduğundan durum son derece kritik olup, ıslahçılar, pestisit kullanımında daha sert kısıtlamalar ve değişen iklim gibi gelecekteki tarımsal zorluklara hazırlanmak üzere hemen harekete geçmelidir. Nuijten, bunlara ilave olarak, çiftçiler ile tüketicilerin bitki ıslahı ve tohum pazarındaki işlev bozukluğu nedeniyle tehdit altında olduğunu da belirtiyor. Nuijten, “Konvansiyonel ıslah konusuna baktığınızda, her meyve ve sebze türünde pazara iki veya üç şirketin hakim olduğunu görürsünüz. Bir şirket ıslah programını sonlandırdığı takdirde, çiftçiler tamamen bir diğerine bağımlı hale gelir. Konvansiyonel tarım için bile bu sürdürülebilir bir durum değildir.” diye açıklıyor. Nuijten, “Organik tohum ve bitki ıslahı, daha sürdürülebilir ıslah yaklaşımları hakkında düşünmek için bir fırsat sağlayabilir. Bu kaynağın tüm çiftçiler açısından faydalı olabilmesi için daha pek çok yeni alternatif geliştirmemiz gerekiyor. Genellikle organik gıdanın çok pahalı olduğu söylenir, ancak geleneksel gıdanın çok ucuz olduğunu da söyleyebilirsiniz; görünmeyen maliyetleri hesaba katarsanız çok farklı bir tablo ortaya çıkar.” diyor.
Keywords
LIVESEED, organik, tohum, tarım bilgisi, platform, bitki çeşitleri, ıslah, mahsul, perakendeciler, yaklaşım, değerler, sürdürülebilir
