Οι σπόροι της αλλαγής: μια προσέγγιση για τη βελτίωση φυτών βάσει συστημάτων
Στο πλαίσιο της στρατηγικής «Από το αγρόκτημα στο πιάτο», η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έθεσε ως στόχο να χρησιμοποιείται τουλάχιστον το 25 % της γεωργικής γης της ΕΕ για βιολογική καλλιέργεια έως το 2030. Αυτό αποτελεί σημαντική πτυχή της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Η επίτευξη αυτού του στόχου απαιτεί την ανάπτυξη και διάδοση νέων βιολογικών καλλιεργητικών ποικιλιών, και το χρηματοδοτούμενο από την ΕΕ έργο LIVESEED (Improve performance of organic agriculture by boosting organic seed and plant breeding efforts across Europe) προσπάθησε να το στηρίξει αυτό, αντιμετωπίζοντας το πρόβλημα της διαθεσιμότητας και της ποιότητας των βιολογικών σπόρων, από διάφορες οπτικές γωνίες, από πτυχές της αγοράς μέχρι τους κανονισμούς. Στο πλαίσιο του έργου, το οποίο ξεκίνησε το 2017, συνεργάστηκαν 48 οργανώσεις από 18 ευρωπαϊκές χώρες, συμπεριλαμβανομένων ερευνητών φυτών, δημιουργών νέων ποικιλιών σπόρων προς σπορά, παραγωγών σπόρων, οργανώσεων βιολογικής παραγωγής και λιανοπωλητών.
Νέες προσεγγίσεις
Ένας από τους ερευνητές που συμμετείχαν στο έργο ήταν ο Edwin Nuijten, ένας επιστήμονας που ασχολείται με τα φυτά στο De Beersche Hoeve στις Κάτω Χώρες, ο οποίος ανέλαβε τον συντονισμό ενός τμήματος του προγράμματος εργασιών που επικεντρώθηκε στον τρόπο με τον οποίο οι διάφορες προσεγγίσεις βελτίωσης φυτών μπορούν να στηρίξουν και να ενισχύσουν η μια την άλλη. «Η βελτίωση φυτών δεν αφορά μονό την παραγωγή του καλύτερου φυτού για το καλύτερο χωράφι, αλλά είναι επίσης μια διαδικασία για την οποία πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη και τις κοινωνικές πτυχές», δηλώνει. Στόχος του LIVESEED ήταν να συνδυάσει τα καλύτερα στοιχεία από διάφορες προσεγγίσεις βελτίωσης φυτών. Η κοινοπραξία προσδιόρισε τέσσερις ειδικές προσεγγίσεις: με βάση το οικοσύστημα, με βάση την κοινότητα, με βάση τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα και με βάση τις επιχειρήσεις. Οι προσεγγίσεις με βάση το οικοσύστημα εξετάζουν πώς η καλλιέργεια αλληλεπιδρά με το περιβάλλον και μπορεί να συνεισφέρει στο γύρω περιβάλλον. Οι προσεγγίσεις με βάση την κοινότητα συνδέονται στενά με τους δημιουργούς νέων ποικιλιών και τους παραγωγούς, επιδιώκοντας τη μεγιστοποίηση της κοινωνικής αξίας τους. Οι προσεγγίσεις με βάση τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα αναζητούν ευρύτερα κοινωνικά οφέλη βελτιώνοντας συγκεκριμένα γνωρίσματα, για παράδειγμα αυξάνοντας τη συγκέντρωση βασικών βιταμινών στις καλλιέργειες, ενώ, από την άλλη, οι προσεγγίσεις με βάση τις επιχειρήσεις επιδιώκουν να μεγιστοποιήσουν το κέρδος και να ελαχιστοποιήσουν το κόστος. «Όλες αυτές οι προσεγγίσεις έχουν ως γνώμονα την αξία αλλά οι αξίες τους διαφέρουν», προσθέτει ο κ. Nuijten. «Αυτό δεν σημαίνει ότι κάποιες αξίες είναι καλύτερες από τις άλλες, αλλά δημιουργείται το ερώτημα πώς θα μπορέσουμε τις συνδέσουμε έτσι ώστε να ενισχύουν η μία την άλλη και να βελτιώνουν την οικολογική και κοινωνική ανθεκτικότητα.»
Πλατφόρμα γνώσης
Η κοινοπραξία συγκέντρωσε πληροφορίες για τις τεχνικές δημιουργίας νέων ποικιλιών φυτών και δημοσίευσε μια σειρά ερευνητικών άρθρων. Περισσότεροι από 800 γεωργοί βιολογικής παραγωγής απάντησαν για διάφορα θέματα που σχετίζονταν με τη δημιουργία νέων ποικιλιών φυτών και τις αγορές σπόρων, και το LIVESEED συνέβαλε στην επέκταση της Πλατφόρμα Γνώσεων σχετικά με τη Βιολογική Καλλιέργεια, προσθέτοντας μια ειδική ενότητα για αυτά τα θέματα. Το έργο LIVESEED ανέπτυξε, επίσης, βάση δεδομένων σε κλίμακα ΕΕ που λειτουργεί σαν δρομολογητής και δίνει τη δυνατότητα σε προμηθευτές σπόρων να εισάγουν προσφορές σε άλλες εθνικές βάσεις δεδομένων με μία μόνο καταχώριση. Η ομάδα, επί του παρόντος, εργάζεται για να βάλει σε εφαρμογή τα ευρήματά της, για να εκπονήσει κατευθυντήριες γραμμές με στόχο την εφαρμογή μιας συνδυασμένης προσέγγισης όσον αφορά τη δημιουργία νέων ποικιλιών. Η κατάσταση είναι τεταμένη, καθώς η ανάπτυξη νέων ποικιλιών για καλλιέργειες είναι μια αργή διαδικασία, και οι δημιουργοί νέων ποικιλιών πρέπει να δράσουν τώρα ώστε να προετοιμαστούν για μελλοντικές γεωργικές προκλήσεις, όπως οι αυστηρότεροι περιορισμοί στη χρήση παρασιτοκτόνων και το κλίμα που αλλάζει. Επιπροσθέτως, σημειώνει ο κ. Nuijten, υχόν δυσλειτουργία της δημιουργίας νέων ποικιλιών φυτών και της αγοράς σπόρων συνιστά απειλή για τους γεωργούς και τους καταναλωτές. «Όταν αναζητεί κανείς συμβατική δημιουργία νέων ποικιλιών φυτών, υπάρχουν δύο ή τρεις εταιρείες που κυριαρχούν στην αγορά κάθε φρούτου ή λαχανικού. Αν μια εταιρεία σταματήσει το πρόγραμμα δημιουργίας νέων ποικιλιών, οι γεωργοί εξαρτώνται πλήρως από την άλλη. Ακόμη και στη συμβατική γεωργία η κατάσταση δεν είναι βιώσιμη», εξηγεί. «Οι βιολογικοί σπόροι και η δημιουργία νέων ποικιλιών φυτών μπορούν να αποτελέσουν μια ευκαιρία για να αναπτύξουμε πιο βιώσιμες προσεγγίσεις για τη δημιουργία νέων ποικιλιών. Πρέπει να αναπτύξουμε πολλές περισσότερες νέες εναλλακτικές, προκειμένου αυτός ο πόρος να είναι χρήσιμος σε όλους τους γεωργούς», υποστηρίζει ο κ. Nuijten. «Πολλές φορές λέμε ότι τα βιολογικά τρόφιμα είναι πάρα πολύ ακριβά αλλά θα μπορούσαμε να πούμε ότι τα συμβατικά τρόφιμα είναι πάρα πολύ φθηνά, αν λάβουμε υπόψη το κρυφό κόστος, αλλάζει αμέσως η εικόνα.»
Keywords
LIVESEED, βιολογικός, σπόροι, γνώσεις γεωργίας, πλατφόρμα, καλλιεργητική ποικιλία, δημιουργία νέων ποικιλιών φυτών, καλλιέργεια, λιανοπωλητές, προσέγγιση, αξίες, βιώσιμος
