Zdrowie gleb: korzystny wpływ zdrowych gleb na produkcję żywności, dobro człowieka, środowisko naturalne i klimat
Życie na Ziemi jest bezpośrednio związane ze stanem jej gleb. Jest tak dlatego, że 95 % światowej produkcji żywności opiera się właśnie na nich. Ponadto gleby stanowią dom dla jednej czwartej wszystkich gatunków lądowych, a jednocześnie odgrywają kluczową rolę w obiegu składników odżywczych w przyrodzie, magazynują węgiel i filtrują wodę, pomagając nam w walce ze zmianą klimatu, powodziami i suszami. Jesteśmy obecnie świadkami degradacji gleb w Europie i na całym świecie, która postępuje pomimo ich kluczowego znaczenia dla funkcjonowania ekosystemów naszej planety. Niesie to ze sobą daleko idące konsekwencje dla bezpieczeństwa żywnościowego, a także integralności ekosystemów i usług, które zapewniają one ludzkości. Z tego powodu potrzebne są natychmiastowe działania, w szczególności gdy weźmiemy pod uwagę fakt, że regeneracja gleb i przywrócenie ich zdrowia może zająć wiele lat.
Polityka UE w zakresie gleb
Biorąc pod uwagę wszystkie te wyzwania, Unia Europejska uwzględnia ochronę gleb w wielu istniejących i planowanych politykach. Zdrowe gleby są niezbędne do realizacji ambitnych celów klimatycznych nakreślonych w Europejskim Zielonym Ładzie oraz wchodzących w jego skład strategiach, w tym unijnej strategii na rzecz bioróżnorodności 2030 oraz strategii „Farm to Fork”. Komisja Europejska zobowiązała się również do aktualizacji unijnej strategii ochrony gleby w 2021 roku, a także do ustanowienia wspólnych unijnych ram działania na rzecz zachowania, ochrony i rekultywacji gleby.
Ochrona gleby poprzez innowacyjne badania finansowane przez Unię Europejską
Wiedza, narzędzia i innowacyjne rozwiązania opracowane dzięki badaniom również przyczyniają się do ochrony zdrowia gleb. Ostatnie badania zwróciły uwagę na fakt, że gleby pełnią rolę pochłaniaczy dwutlenku węgla i azotu, dzięki czemu wspierają wysiłki rolnictwa i leśnictwa w ograniczaniu emisji gazów cieplarnianych, a także w walce z pustynnieniem i degradacją gruntów. Wśród wielu tematów poruszonych w ramach programu „Horyzont 2020” kilka dotyczyło wspierania badań w zakresie zdrowia gleb. Działania te będą kontynuowane po uruchomieniu nowego europejskiego programu „Horyzont Europa”, w skład którego wejdą nowe misje unijne skupiające się na poszukiwaniu rozwiązań najważniejszych problemów społecznych, przed którymi stoi nasz świat. Dotychczas zaproponowano pięć misji szczegółowych, spośród których jedna koncentruje się na zdrowiu gleb oraz żywności – „Caring for Soil is Caring for Life”. W przypadku skutecznego przyjęcia misja posłuży opracowaniu rzeczywistych i konkretnych rozwiązań pozwalających na przywracanie zdrowia i funkcji gleb, a także zwiększanie świadomości społecznej w zakresie ich znaczenia dla świata.
Małe projekty, wielkie zmiany
Dwanaście projektów opisanych w najnowszym wydaniu broszury Results Pack skupia się na synergiach pomiędzy dotychczasowymi osiągnięciami i możliwościami ich dalszego wykorzystania w ramach programu „Horyzont Europa” oraz proponowanej misji UE w dziedzinie zdrowia gleb oraz żywności. Zespół projektu LANDMARK opracował ramy zarządzania glebami w celu wspierania zrównoważonej europejskiej produkcji żywności, a także przygotował liczne zalecenia dla decydentów politycznych. Projekt CIRCASA był poświęcony rozwojowi międzynarodowych synergii w zakresie badań i wymiany wiedzy w dziedzinie sekwestracji węgla w glebach rolnych na terenie Unii Europejskiej i całego świata. Badacze skupieni wokół projektu BEST4SOIL skoncentrowali się na rolnikach i ich potrzebie dostępu do praktycznych informacji na temat zdrowia gleby w ich własnych językach. Celem projektu NUTRIMAN było z kolei opracowanie platformy internetowej wspierającej rolników w przestrzeganiu nowych unijnych przepisów dotyczących stosowania nieekologicznych nawozów po 2022 roku, a także informującej ich o nowych technologiach i rozwiązaniach, które pozwolą im na przejście na bardziej zrównoważone bionawozy. Badania dotyczące zdrowia gleb prowadzili także naukowcy na wczesnym etapie kariery, którzy otrzymali wsparcie w ramach działania „Maria Skłodowska-Curie”. Prace w ramach projektu AGG-REST-WEB przełożyły się na nową wiedzę na temat związku między różnorodnością biologiczną gleby a jej funkcjonowaniem. Badaczom udało się wykazać, że sieci pokarmowe występujące w glebach mogą mieć wpływ na ich właściwości fizyczne, co przekłada się z kolei na dostęp do pożywienia. Natomiast zespół projektu IDESoWa postanowił zbadać, w jaki sposób zwiększenie drenażu gleb w wyniku zastosowania podpowierzchniowych instalacji drenażowych zmienia skład mineralny gleb, wpływając tym samym na obieg materii organicznej i składników odżywczych. Pionierskie badania były również realizowane dzięki wsparciu Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych (ERBN) – w ramach projektu DormantMicrobes naukowcy sprawdzali, w jaki sposób mikroorganizmy zamieszkujące gleby są w stanie generować energię, wzmacniać swoje komórki w celu ochrony i wykorzystywać ograniczone ilości wody w celu przetrwania w zróżnicowanych, często trudnych, warunkach.