Rozpowszechnianie wiedzy poprawi sekwestrację węgla w glebie i upowszechni dobre praktyki gospodarowania gruntami
Gleby stanowią największy ziemski rezerwuar węgla, którego pojemność wynosi szacunkowo 2 300 gigaton – jest to, w zależności od danych, dwu- lub trzykrotnie więcej niż ilość węgla w atmosferze. Zdrowe gleby zatrzymują duże ilości węgla w postaci węgla organicznego, a zjawisko to jest niezwykle ważne z punktu widzenia walki z antropogeniczną zmianą klimatu, ponieważ mechanizmy stabilizacji w materii organicznej pozwalają na magazynowanie węgla przez dziesięciolecia, a nawet całe tysiąclecia. Pomimo tego, że korzyści płynące z magazynowania węgla w glebie budzą duże zainteresowanie, popularyzacja praktyk rolniczych poprawiających jakość i stan gleb jest niezwykle powolnym procesem. Są tego świadomi badacze skupieni wokół finansowanego ze środków Unii Europejskiej projektu CIRCASA (Coordination of International Research Cooperation on soil CArbon Sequestration in Agriculture), którzy dzięki współpracy z rolnikami na całym świecie odkryli, że główną przeszkodę stanowią czynniki społeczne i ekonomiczne, wśród których można wymienić między innymi dodatkowe koszty i niewielkie wsparcie w dostępie do technologii, brak możliwości monitorowania zasobów węgla w glebie oraz niedostateczną wiedzę na temat najlepszych praktyk w tym zakresie. „Mimo zróżnicowania barier i przeszkód na poziomie poszczególnych krajów, opinie rolników były stosunkowo podobne”, wyjaśnia Jean-François Soussana, koordynator projektu z ramienia Narodowego Instytutu Badań Rolniczych, Żywności i Środowiskowych (INRAE) we Francji, który odpowiada za jego realizację. „Konieczne jest zwiększenie dostępu do wiedzy i usług doradczych, a także wskaźników i narzędzi, przy jednoczesnym zwiększaniu świadomości społecznej i kierowaniu wsparcia finansowego na potrzeby zrównoważonej transformacji rolnictwa i wykorzystywanych w nim praktyk”. Zespół projektu CIRCASA określił priorytetowe obszary badań oraz zidentyfikował kluczowe technologie, a także wskazał na luki w wiedzy, kładąc w ten sposób naukowe podwaliny pod strategiczny program badawczy dotyczący sekwestracji węgla organicznego w rolnictwie. Opracowane przez zespół podejście opiera się na czterech filarach. Pierwszym z nich są badania nad kluczowymi procesami związanymi z węglem w glebie. Drugi dotyczy opracowania międzynarodowego standardu monitorowania poziomu węgla organicznego w glebie, opartego na danych dotyczących gleby, teledetekcji i modelowaniu. Trzeci obejmuje wsparcie dla innowacji agroekologicznych – upraw roślin o głębokich systemach korzeniowych, udoskonalonych maszyn rolniczych i nawozów organicznych – wspomagających sekwestrację węgla w glebie. Czwarty i ostatni filar obejmuje budowanie odpowiednich warunków, w tym promowanie wiedzy specjalistycznej wśród rolników.
Najnowocześniejsze interdyscyplinarne badania
Zakryta gleba gromadzi z czasem materię organiczną, której głównym składnikiem jest węgiel. W związku z tym kluczowe jest zapobieganie pozostawianiu odkrytych gleb, które sprzyjają dodatkowo zjawisku erozji. Agroekologia, rolnictwo regeneracyjne, agroleśnictwo, uprawy konserwujące czy odpowiednia gospodarka krajobrazem to szereg możliwych do dostosowania praktyk stanowiących klucz do zapewnienia zdrowia gleb oraz skutecznej sekwestracji węgla. Niektóre z wykorzystywanych technik mogą obejmować między innymi zasiew upraw okrywowych, odżywianie gleb naturalnymi nawozami i kompostem, a także odtwarzanie upraw, pastwisk i zdegradowanych lasów. „W ramach naszego projektu udało się zbudować oparte na wiedzy powiązania łączące całe kontynenty – w pracach naszego zespołu brali udział między innymi interesariusze i badacze z Australii, Brazylii, Chin, Rosji oraz Stanów Zjednoczonych, a także Kolumbii, Kostaryki, Kenii, Madagaskaru, Republiki Południowej Afryki i Tanzanii”, dodaje Soussana. W ramach prowadzonych prac zespół zbudował System Wiedzy i Informacji – Knowledge Information System oparty na otwartej platformie współpracy, stanowiący bibliotekę gromadzącą wiedzę na temat węgla w glebie, a także sieć społecznościową dla członków zespołu. Ponadto w ramach działań badacze projektu CIRCASA zbudowali międzynarodowe konsorcjum badawcze obejmujące Komisję Europejską, instytucje finansujące, organizacje naukowe, agencje publiczne oraz przedstawicieli sektora prywatnego, aby umożliwić współpracę w zakresie koordynacji projektów i programów.
Zrównoważone gospodarowanie glebami
Działania i synergie badawcze realizowane w ramach projektu CIRCASA przekładają się na postępy w ramach kluczowych inicjatyw. Popularyzacja technik sekwestracji węgla w glebach uprawnych sprzyja realizacji wynikających z porozumienia paryskiego wkładów ustalonych na poziomie krajowym. Wdrożenie zrównoważonych praktyk gospodarowania gruntami ma kluczowe znaczenie dla Europejskiego Zielonego Ładu oraz proponowanej przez UE misji „Caring for Soil is Caring for Life”, której celem jest osiągnięcie do 2030 roku stanu, w którym 75 % gleb będzie można uznać za zdrowe. Cel 2.1 zakłada odwrócenie ubytku węgla na terenach uprawnych. Gleby odgrywają również kluczową rolę w kontekście Celów Zrównoważonego Rozwoju ONZ, między innymi celu 15.3 zakładającego dążenia do budowy świata, w którym nie będzie występować proces degradacji gruntów. Dzięki sieci CIRCASA już teraz trwa rozwój potrzebnych technologii, mapowanie węgla w glebie oraz prace nad tanimi systemami monitorowania, raportowania i weryfikacji. „Opracowane praktyki muszą jednak przede wszystkim zostać przyjęte i znaleźć zastosowanie wśród milionów rolników. Jednym ze skutków pandemii COVID-19 była popularyzacja spotkań przez internet – wiele osób uznało wręcz, że taka forma odpowiada im znacznie bardziej. Wyraźnie widać apetyt na zmiany!”, dodaje Soussana.
Słowa kluczowe
CIRCASA, gleba, węgiel, węgiel organiczny w glebie, sekwestracja węgla, zmiana klimatu, adaptacja, łagodzenie skutków, agroekologia, agroleśnictwo, uprawy regeneracyjne, uprawy konserwujące, gospodarka krajobrazem, uprawy, rolnicy