Naukowcy-wolontariusze spieszą na ratunek fasoli
Zespół finansowanego ze środków UE projektu INCREASE zaprasza miłośników ogrodnictwa do wzięcia udziału w badaniu metodą obywatelską, przedmiotem którego jest fasola zwyczajna. Fasola to tylko jeden z gatunków należących do licznej grupy roślin strączkowych, które znalazły się w centrum uwagi twórców projektu INCREASE, uruchomionego w 2020 roku. Uczeni pracują między innymi nad zwiększeniem skali wykorzystania zasobów genetycznych roślin strączkowych i ulepszeniem metod zarządzania ich hodowlą. Dalekosiężnym celem tych wysiłków jest rozwój europejskich systemów rolno-spożywczych. W ramach projektu nasiona różnych starych i już prawie nieuprawianych odmian fasoli są rozsyłane do wszystkich osób zainteresowanych udziałem w eksperymencie. Dzięki uprawie zapomnianych roślin w swoich ogrodach naukowcy-wolontariusze pomagają zespołowi projektu INCREASE w zebraniu podstawowych informacji o poszczególnych odmianach, które posłużą następnie do opracowania strategii ich ochrony. Najważniejszą rzeczą, jakiej pragną dowiedzieć się uczeni, jest sprawdzenie, jakich konkretnych warunków środowiskowych potrzebują do wzrostu poszczególne odmiany. Oprócz wielu ogólnych aspektów, takich jak wielkość ogrodu, brany jest pod uwagę szereg kluczowych czynników, jak np. miejscowy klimat. Na potrzeby dokumentowania wzrostu upraw w ramach projektu powstała specjalna aplikacja nauki obywatelskiej, która umożliwia naukowcom amatorom zapisywanie danych, takich jak czas kwitnienia i rozmiar nasion, oraz przesyłanie zdjęć dokumentujących cechy morfologiczne roślin. Wśród najważniejszych informacji uzyskanych od miłośników fasoli warto wymienić spostrzeżenie dotyczące silnej zależności między kwitnięciem niektórych odmian fasoli a długością dnia. W opublikowanej niedawno informacji prasowej możemy przeczytać, że początkującym ogrodnikom biorącym udział w eksperymencie udało się w ostatnim czasie zarejestrować bardzo dokładne dane meteorologiczne, które pomogą określić wpływ temperatury i opadów na wzrost roślin.
Fasola sobie poradzi
Pomimo ekstremalnych warunków pogodowych, z jakimi zmagała się Europa od czasu uruchomienia projektu, dr Neumann nie martwi się przesadnie o los fasoli. „To, co jest tak niezwykłe w fasoli zwyczajnej, to fakt, że jest niewiarygodnie elastyczna”, zauważa uczona. Jej elastyczność sprawia, że rośnie dobrze zarówno w południowej Europie, jak i na chłodniejszych obszarach północnych. Liczba uczestników projektu wzrosła z 3 000 zarejestrowanych w pierwszym roku do ponad 9 000 w roku 2024. „Projekt zrzesza ogromną liczbę osób”, podkreśla dr Neumann. Wymieniając się informacjami – a nawet przepisami na dania z fasoli – z mieszkańcami różnych krajów Europy, naukowcy-wolontariusze pomagają zachować dla następnych pokoleń stare odmiany fasoli, które w przeciwnym razie mogłyby zaniknąć. Dr Neumann określa tych entuzjastów ogrodnictwa mianem „społeczności konserwatorów przyrody”. Jak wynika z danych, ponad 1 300 osób aktywnie angażuje się w działania tej społeczności. Na początku 2024 roku zespół projektu zainicjował konkurs INCREASE dla naukowców-wolontariuszy na zdjęcie, film lub przepis, który daje wszystkim uczestnikom obywatelskiego eksperymentu naukowego możliwość podzielenia się swoimi doświadczeniami. Uczestnicy mogą przesyłać zdjęcia, filmy i przepisy kulinarne – oczywiście z fasolą w roli głównej. Pod koniec roku wszystkie prace zostaną opublikowane za pośrednictwem mediów społecznościowych poświęconych projektowi, a najlepsze zostaną wyłonione w drodze głosowania przez obserwujących.
Uznanie dla projektu
Za artykuł opublikowany w czasopiśmie „The Plant Journal” (TPJ) zespół projektu INCREASE (Intelligent Collections of Food Legumes Genetic Resources for European Agrofood Systems) otrzymał nagrodę SEB-Wiley-TPJ przyznawaną za wybitne publikacje w TPJ w 2023 roku. Artykuł wyróżniono w kategorii przeznaczonej dla wybitnych opracowań autorstwa studentów. Co więcej, niedawno doceniono również całość wysiłków podjętych w ramach projektu w celu poszerzenia dotychczasowej wiedzy i sprostania wyzwaniom środowiskowym poprzez zaangażowanie obywateli. Otóż we wrześniu 2024 roku projekt INCREASE zdobył Nagrodę Unii Europejskiej w dziedzinie nauki obywatelskiej 2024, która została przyznana podczas festiwalu Ars Electronica w Austrii. Więcej informacji: strona projektu INCREASE
Słowa kluczowe
INCREASE, fasola, roślina, ogrodnictwo, nauka obywatelska, rośliny strączkowe
