Rozwiązania wspomagające ochronę europejskich gruntów rolnych
Jedna z głównych prognoz zawartych w sprawozdaniu UE „Agricultural Outlook for 2019–2030” mówi, że całkowita powierzchnia gruntów rolnych zmniejszy się w ciągu najbliższych 10 lat, co wynika ze wzrostu wydajności. Ale nasuwa się także pytanie: czy w wyniku działań mających na celu uzyskanie jak największych plonów z niewielkich połaci ziemi wyjałowiona gleba nie przestanie dawać plonów? Aby zapobiec takiemu rozwojowi wydarzeń, w ramach projektu SOILCARE (Soil Care for profitable and sustainable crop production in Europe) opracowano metody zmniejszenia wpływu europejskiego rolnictwa na środowisko przy jednoczesnym zachowaniu jego konkurencyjności. „W Europie rośnie zapotrzebowanie na żywność dobrej jakości, której produkcja nie ma negatywnego wpływu na środowisko, a zmiany klimatyczne wzmacniają ten trend. Powinniśmy tworzyć zrównoważone produkty i chronić glebę przy jednoczesnym zachowaniu rentowności”, mówi Rudi Hessel, koordynator projektu i pracownik naukowy Wageningen Environmental Research specjalizujący się w erozji gleby. Zespół projektu stara się realizować ten cel dzięki nowej koncepcji systemów uprawy poprawiających jakość gleby (ang. soil-improving cropping systems, SICS). To nowa koncepcja, w której uwzględniano równocześnie zrównoważony rozwój oraz rentowność i spojrzano na nie z nowej perspektywy. Jak zauważa Hessel, rentowność jest związana nie tylko z wielkością produkcji. „Rentowność postrzegamy jako bilans kosztów i przychodów. Jeśli uda się obniżyć koszty, na przykład poprzez stosowanie mniejszej ilości nawozów i środków chemicznych, uprawy mogą nadal przynosić zyski, nawet jeśli poziom produkcji będzie nieco niższy”. To istotne spostrzeżenie, ponieważ wcześniejsze próby przestawienia się na bardziej zrównoważone metody produkcji często prowadziły do obniżenia wydajności. Europejski rynek może sobie pozwolić na niewielki spadek produkcji rolnej, jednak nie kosztem rolników, którzy powinni lepiej zarabiać na produktach lepszej jakości. „Chcieliśmy również uniknąć ograniczenia naszej analizy kosztów do czynników, które można spieniężyć. Nasze spojrzenie jest holistyczne, ponieważ wiemy, że metody produkcji w różny sposób wpływają na różne usługi na całym rynku, nie tylko te bezpośrednio związane z rolnictwem”, wyjaśnia Hessel. Zespół projektu SOILCARE nazywa swoje podejście zgodne z zasadami zrównoważonego rozwoju „prawdziwie zintegrowanym”. Poza zrównoważonym rozwojem biofizycznym podejście to uwzględnia także czynniki gospodarcze, społeczne i polityczne.
SICS dla wszystkich
Każdy kraj charakteryzuje się inną specyfiką klimatyczną i społeczno-ekonomiczną, dlatego zespół projektowy wybrał 16 ośrodków badawczych w całej Europie, aby zidentyfikować obiecujące SICS. W każdym z ośrodków testowane jest zastosowanie m.in. upraw poprawiających jakość gleby, nawożenia, zarządzania uprawą roli i rozwiązań zapobiegających zagęszczaniu gleby (kompakcji). Dla przykładu, w Norwegii zespół prowadził badania dotyczące biologicznego przeciwdziałania kompakcji, mieszanek roślin do upraw okrywowych oraz rolnictwa precyzyjnego. Prace w 16 ośrodkach są nadal w toku, ale opracowano już metodologię monitorowania i oceny przyjętych SICS. Członkowie konsorcjum przeprowadzili także dokładną analizę wpływu wprowadzanych przepisów na przyjęcie i wdrożenie SICS. Do czasu zakończenia SOILCARE w sierpniu 2021 roku zostanie udostępnione interaktywne narzędzie pozwalające zainteresowanym stronom na wybór SICS dostosowanego do ich potrzeb. „Narzędzie połączy model zagospodarowania terenu z modelem biofizycznym. Możliwe będzie również przeprowadzenie symulacji wpływu wprowadzenia danych przepisów. Obecnie pracujemy nad stworzeniem map dla każdej kategorii SICS do tego celu. Użyjemy ich jako danych wejściowych dla modelu, który w oparciu o lokalne warunki będzie dostarczał wskazówek dotyczących wyboru odpowiedniego SICS”, dodaje Hessel. Zespół projektu pracuje również nad sprawozdaniem dotyczącym doboru odpowiednich wytycznych na poziomie UE i na poziomie ośrodka badawczego. Trzy dokumenty zawierające wytyczne polityczne zostały już opublikowane, a Hessel ma nadzieję, że opracowane w ramach projektu zalecenia dotyczące wytycznych pomogą w opracowaniu polityk sprzyjających wdrożeniu SICS oraz przyczynią się do pomyślnej realizacji innych inicjatyw UE związanych z glebami.
Słowa kluczowe
SOILCARE, zmiana klimatu, użytkowanie gruntów, rolnictwo, zrównoważony rozwój, SICS, poprawa jakości gleby, systemy upraw