Oplossingen op maat voor bodembehoudende landbouw in heel Europa
Een van de belangrijkste voorspellingen van het EU-rapport Agricultural Outlook for 2019-2030 is dat het totale landbouwareaal de komende 10 jaar zal afnemen. Dit is allemaal het gevolg van de stijgende productiviteit, maar het roept ook vragen op. Als we steeds meer vragen van minder land, riskeren we dan niet onherroepelijk dat we de bodem uitputten tot een punt waarop terugkeer niet meer mogelijk is? Om dit te voorkomen, heeft het SOILCARE-project (Soil Care for profitable and sustainable crop production in Europe) mogelijkheden overwogen om de Europese landbouw concurrerend te houden en tegelijkertijd de milieueffecten ervan te beperken. “Europese burgers willen steeds meer voedsel van goede kwaliteit dat geen negatieve invloed heeft op het milieu, en de klimaatverandering versterkt deze behoefte. Het draait allemaal om het creëren van duurzame producten die de bodem in stand houden met behoud van de winstgevendheid”, aldus Rudi Hessel, onderzoeker bij Wageningen Environmental Research gespecialiseerd in bodemerosie en coördinator van het project. Het projectteam brengt dit precaire evenwicht tot stand met een nieuw concept van teeltsystemen die de bodem verbeteren (zogeheten soil-improving cropping systems ofwel SICS). Het concept is niet alleen nieuw omdat het zowel duurzaamheid als winstgevendheid in aanmerking neemt, maar ook vanwege de manier waarop het rekening houdt met elk van deze aspecten. In dit geval draait winstgevendheid om meer dan alleen productievolumes, zoals Hessel opmerkt. “We zien winstgevendheid als een balans tussen kosten en inkomsten. Dus als de kosten kunnen worden verlaagd, bijvoorbeeld door minder meststoffen en chemicaliën te gebruiken, kan de winstgevendheid positief blijven, zelfs als de productie enigszins afneemt.” Dit is cruciaal, omdat eerdere pogingen om over te stappen op duurzamere productiemethoden vaak hebben geresulteerd in een lagere productiviteit. Hoewel Europa zich een lichte daling van de landbouwproductie kan veroorloven, mag dit niet ten koste gaan van boeren die een betere prijs moeten krijgen voor producten van betere kwaliteit. “We wilden ook voorkomen dat we onze kostenanalyse beperken tot factoren die in geld kunnen worden uitgedrukt. We breiden deze uit naar de hele samenleving, omdat productiemethoden meerdere effecten hebben op verschillende ecosysteemdiensten. Deze kunnen niet alleen ter plaatse, maar ook daarbuiten worden gevonden”, legt Hessel uit. Als het gaat om duurzaamheid gebruikt SOILCARE ook wat het team een “echt integrale aanpak” noemt. Deze houdt natuurlijk rekening met biofysische duurzaamheid, maar ook met economische, sociale en beleidsfactoren.
SICS voor iedereen
Omdat elk land zijn eigen specifieke klimaatgerelateerde en sociaaleconomische kenmerken heeft, heeft het projectteam in totaal 16 studielocaties in heel Europa geselecteerd om veelbelovende SICS’s te identificeren. Deze SICS’s houden rekening met beschikbare methoden zoals bodemverbeterende gewassen, bemesting, beheer van bodembewerking en oplossingen die bodemverdichting voorkomen. Zo heeft het team in Noorwegen proeven uitgevoerd met het biologisch verminderen van bodemverdichting, plantmengsels voor bedekkingsgewassen en precisielandbouw. Het werk op 16 locaties gaat nog steeds door, maar er is al een methodologie ontwikkeld om aangenomen SICS’s te monitoren en te evalueren. Het consortium heeft ook een grondige analyse uitgevoerd van de effecten van beleid op het aannemen en implementeren van SICS’s. Tegen de tijd dat SOILCARE in augustus 2021 eindigt, zal er een interactief instrument beschikbaar worden gesteld waarmee belanghebbenden de best mogelijke SICS’s voor hun behoeften kunnen identificeren. “Het instrument zal een bodemgebruiksmodel combineren met een biofysisch model. Gebruikers kunnen ook de effecten van beleid simuleren. Voor elke categorie SICS’s ontwikkelen we momenteel kaarten die laten zien waar deze geschikt en relevant zijn. We zullen deze kaarten gebruiken als invoer voor het model, dat vervolgens op basis van lokale omstandigheden advies zal geven over welke categorieën SICS’s veelbelovend zouden zijn”, voegt Hessel toe. Om de cirkel rond te maken, werkt het projectteam ook aan een ‘Verslag over de selectie van goede beleidsalternatieven’ op EU- en studielocatieniveau. Er zijn al drie beleidsnota’s gepubliceerd, en Hessel hoopt dat de beleidsaanbevelingen van het project zullen helpen bij de ontwikkeling van beleid dat het aannemen van de SICS’s stimuleert en zullen bijdragen aan het succes van andere EU-initiatieven op bodemgebied.
Keywords
SOILCARE, klimaatverandering, landgebruik, landbouw, duurzaamheid, SICS, bodemverbetering, teeltsystemen
