Różne rozwiązania agroekologiczne w Europie
Przez większość dziejów rolnictwo ograniczało się do lokalnych społeczności – rolnicy produkowali tylko tyle żywności, by wyżywić swoje rodziny oraz pomagać swojej społeczności. Uprzemysłowienie, postępująca urbanizacja oraz wzrost liczby ludności przyniosły jednak ze sobą rolnictwo intensywne. Choć dzięki temu udało się obniżyć koszty i zwiększyć produkcję rolną, osiągnięcia te często odbywały się kosztem środowiska naturalnego. Obecnie świat mierzy się ze zmianą klimatu, w związku z czym pojawia się potrzeba przywrócenia równowagi w naszym systemie rolnictwa poprzez znalezienie złotego środka między zrównoważonym rozwojem i wydajnością. „W tym sensie popularyzacja podejść agroekologicznych ma kluczowe znaczenie dla zapewnienia zrównoważonej produkcji żywności w przyszłości”, twierdzi Gerald Schwarz, badacz z Instytutu Gospodarki Rolnej im. Thünena. Jedną z inicjatyw, których głównym celem jest przywrócenie tej równowagi, jest finansowany przez UE projekt UNISECO (Understanding and improving the sustainability of agro-ecological farming systems in the EU). „Naszym celem było zadbanie o zrównoważony rozwój europejskich systemów rolnych poprzez współtworzenie ulepszonych strategii i zachęcanie do przechodzenia na rolnictwo agroekologiczne”, wyjaśnia Schwarz, koordynator projektu. Celem agroekologii jest stosowanie w rolnictwie koncepcji znanych z ekologii, a w szczególności promowanie rolnictwa mającego na celu ograniczanie skutków zmiany klimatu, minimalizację wpływu na dzikie zwierzęta i przyrodę, a także oferującego lokalnym społecznościom i rolnikom możliwość czerpania korzyści ze zrównoważonego rozwoju.
Dostosowanie rozwiązań do lokalnych potrzeb
Jak twierdzi Schwarz, głównym celem projektu było określenie działań i strategii umożliwiających przejście na agroekologię. „Chcieliśmy przedstawić konkretne dowody na to, w jaki sposób rolnictwo może pomóc Europie w stawianiu czoła wyzwaniom związanym ze zmianą klimatu i utratą różnorodności biologicznej, jednocześnie pozwalając na zrównoważoną produkcję żywności i promując sprawną i tętniącą życiem gospodarkę wiejską”, zauważa badacz. W tym celu badacze przeprowadzili studia przypadków dotyczące różnych kontekstów społeczno-gospodarczych, środowiskowych i kulturowych w 15 krajach europejskich. Naukowcy zajęli się również badaniem wpływu wdrożenia praktyk agroekologicznych na szeroką skalę na lokalne gospodarki rolne, a także na europejski system żywnościowy. Zespół projektu UNISECO szybko doszedł do wniosku, że nie istnieje uniwersalne podejście pozwalające na transformację w kierunku zrównoważonego rolnictwa – agroekologia sprawdza się najlepiej, gdy jest dostosowana do lokalnych potrzeb. „Z przeprowadzonych przez nas badań wynika, że w Europie zostaną wprowadzone różne rozwiązania agroekologiczne, a ich włączenie w kontekście szeroko zakrojonych zmian w systemie żywnościowym nie wpłynie negatywnie na nasze bezpieczeństwo żywnościowe”, dodaje Schwarz. Badacze wykazali także, w jaki sposób agroekologia może przynieść korzyści środowisku naturalnemu, między innymi dzięki zwiększaniu różnorodności gatunków i siedlisk. „Agroekologia może również pomóc w łagodzeniu skutków zmiany klimatu i umożliwić nam lepsze przystosowanie się do nowej rzeczywistości, między innymi sprzyjając tworzeniu się próchnicy w glebie i sekwestracji dwutlenku węgla w biomasie drzewnej”, zauważa Schwarz.
Wspieranie społeczności wiejskich
Poza korzyściami dla środowiska wypływającymi ze stosowania agroekologii badacze udostępniali także wiedzę dotyczącą możliwości gospodarczych związanych ze zrównoważonym rolnictwem w ramach dialogu naukowo-społeczno-politycznego. „Jeśli chcemy, by agroekologia miała szansę na sukces, musimy zwiększyć możliwości lokalnych podmiotów”, uważa Schwarz. „Mówimy tu o rolnikach, od których wszystko się zaczyna, przez właścicieli gruntów i inne podmioty w społecznościach wiejskich i łańcuchach wartości”. W tym obszarze projekt podkreśla wagę współpracy między rolnikami w wielu obszarach, obejmujących między innymi wspólne magazynowanie, przetwarzanie i wprowadzanie towarów do obrotu, przedstawiając łańcuchy wartości oparte na społecznościach lokalnych, dzięki którym rolnicy mogą docierać ze swoimi produktami do miejscowych restauracji, szkół i sklepów. „Dzięki temu, że od rolników będzie zależało więcej, będą jednocześnie bardziej zaangażowani w sukces całych systemów rolnych”, dodaje Schwarz. „Poza tym mogą dzięki temu czerpać większe korzyści, co będzie oznaczało możliwość rozwoju systemów agroekologicznych przy ograniczonym wsparciu publicznym”. Choć projekt dobiegł już końca, rolnicy i inni interesariusze mogą nadal korzystać z materiałów udostępnionych przez zespół UNISECO opublikowanych na platformie Agro-Ecological Knowledge Hub.
Słowa kluczowe
UNISECO, agroekologia, zrównoważony rozwój, zrównoważone rolnictwo, rolnicy, społeczności wiejskie, rolnictwo, zmiana klimatu, produkcja żywności, różnorodność biologiczna