Vele agro-ecologische toekomstmogelijkheden in Europa
Landbouw was tot voor kort altijd een lokale aangelegenheid, waarbij landbouwers voedsel produceerden voor hun gezin en de lokale gemeenschap. Maar met de industrialisering, verstedelijking en groeiende bevolking werd landbouw steeds intensiever. Hierdoor gingen weliswaar de kosten omlaag en de productie omhoog, maar dit ging vaak ten koste van het milieu. Nu de wereld worstelt met de gevolgen van klimaatverandering, moet voor ons landbouwsysteem in hoog tempo een nieuwe balans worden gevonden, met de juiste mix van duurzaamheid en productiviteit. “Het vergroten van de implementatie van agro-ecologische benaderingen is in dit verband essentieel om duurzame voedselproductie voor de toekomst te verzekeren”, aldus Gerald Schwarz, onderzoeker aan het Thünen Institute of Farm Economics. Het door de EU gefinancierde project UNISECO (Understanding and improving the sustainability of agro-ecological farming systems in the EU) helpt dit evenwicht te vinden. “We hadden als doel de duurzaamheid van Europese landbouwsystemen te versterken door samen te werken aan verbeterde strategieën en stimuleringsmaatregelen voor transitie naar agro-ecologische landbouw”, legt projectcoördinator Schwarz uit. Agro-ecologie past ecologische concepten toe op landbouw. Het stimuleert met name landbouwmethoden waarmee klimaatverandering wordt beperkt, de invloed van landbouw op wilde dieren en planten wordt geminimaliseerd en waarmee landbouwers en gemeenschappen kunnen profiteren van duurzaamheid.
Oplossingen op maat voor lokale behoeften
Volgens Schwarz had het project als belangrijkste doel het identificeren van een portfolio aan acties en beleidsmaatregelen voor de transitie naar agro-ecologie. “We wilden concreet bewijs leveren hoe landbouw Europa kan helpen de uitdagingen van klimaatverandering en het verlies aan biodiversiteit het hoofd te bieden, en tevens duurzame voedselproductie mogelijk kan maken en krachtige plattelandseconomieën kan stimuleren”, merkt hij op. Hiervoor voerden onderzoekers in 15 verschillende landen casestudy’s uit, met elk een verschillende sociaaleconomische, milieu- en culturele context. Onderzoekers bestudeerden tevens hoe de grootschalige implementatie van agro-ecologische praktijken invloed zou hebben op zowel lokale landbouweconomieën als het Europese voedselsysteem. Het UNISECO-project ontdekte dat er geen universele oplossing bestaat voor de transitie naar duurzame landbouw. Agro-ecologie werkt daarentegen juist het beste wanneer het op lokale behoeften wordt aangepast. “Uit ons onderzoek bleek dat er in Europa vele agro-ecologische toekomstmogelijkheden zijn en dat deze, wanneer ze worden verweven met bredere veranderingen in het voedselsysteem, onze voedselzekerheid niet in gevaar zullen brengen”, voegt Schwarz toe. Het project toonde tevens aan hoe het milieu kan profiteren van agro-ecologie, bijvoorbeeld door een toename van soorten en diversiteit van leefomgeving. “Agro-ecologie kan helpen de gevolgen van klimaatverandering te beperken en ons vermogen ons aan te passen aan de impact te verbeteren, door bijvoorbeeld humusvorming en koolstofvastlegging in houtachtige biomassa te stimuleren”, aldus Schwarz.
Plattelandsgemeenten sterker maken
Naast het aantonen van de milieuvoordelen van agro-ecologie, werkte het project ook aan het delen van kennis over economische mogelijkheden van duurzame landbouw via een dialoog tussen wetenschap, maatschappij en beleidsmaker. “Als we agro-ecologie tot een succes willen maken, moeten we de mogelijkheden voor lokale actoren versterken”, zegt Schwarz. “Dit begint weliswaar bij de landbouwer, maar we moeten ook landeigenaren en andere actoren in plattelandsgemeenten en waardeketens hierbij betrekken.” Het project benadrukte hier de samenwerking tussen landbouwers op gebieden als gedeelde opslag, verwerking en afzet, en toonde hoe landbouwers via waardeketens op gemeenschapsniveau konden worden gekoppeld aan lokale restaurants, scholen en detailhandelaren. “Omdat het om hun eigen bedrijf gaat, voelen landbouwers direct de gevolgen van het slagen of mislukken van de landbouwsystemen”, voegt Schwarz toe. “Bij succes kunnen ze ook meer profiteren en er zo voor zorgen dat agro-ecologische systemen ook met beperkte steun uit de samenleving kunnen groeien.” Hoewel het project zelf is beëindigd, kunnen landbouwers en andere belanghebbenden via de Agro-Ecological Knowledge Hub blijven profiteren van de schat aan kennis die UNISECO heeft geproduceerd.
Keywords
UNISECO, agro-ecologie, duurzaamheid, duurzame landbouw, landbouwers, plattelandsgemeenten, landbouw, klimaatverandering, voedselproductie, biodiversiteit