Pomiar oddziaływania nauki obywatelskiej
Nauka obywatelska, czyli współpraca społeczeństwa i środowiska naukowego w celu prowadzenia badań i gromadzenia wiedzy naukowej, może przynieść wiele korzyści. Uczestnicy prac uczą się nowych umiejętności i zyskują na lepszym poznaniu procesu badań naukowych, a naukowcy otrzymują dostęp do dużych, lokalnych zbiorów danych, których nie byliby w stanie zgromadzić samodzielnie. Korzysta też całe społeczeństwo, ponieważ projekty nauki obywatelskiej mogą wpływać na decyzje władz i wspierać inicjatywy związane ze zrównoważonym rozwojem. „Choć potencjał nauki obywatelskiej jest dobrze udokumentowany, brakuje metod pozwalających ocenić go w wymierny sposób”, mówi Luigi Ceccaroni, naukowiec z organizacji Earthwatch Europe. „Nie istnieje sposób sprawnej oceny oddziaływania projektu i porównania go z innymi inicjatywami”. Korzystając ze wsparcia zapewnianego przez finansowany ze środków UE projekt MICS (Developing metrics and instruments to evaluate citizen science impacts on the environment and society), Ceccaroni i jego współpracownicy przygotowują metody i wytyczne dotyczące pomiaru oddziaływania nauki obywatelskiej. Wyniki ich pracy zostaną wykorzystane w kompleksowej platformie internetowej. „Zespół projektu analizuje obecnie pięć studiów przypadku, badając użyteczność różnych metodologii i narzędzi nauki obywatelskiej w różnych regionach i kontekstach”, dodaje Ceccaroni. Przykładem jest rzeka Marzenego we Włoszech. Jej bieg został sztucznie zmieniony, co doprowadziło do zwiększenia zagrożenia powodziowego. Ponadto rzeka uległa zanieczyszczeniu w wyniku urbanizacji i działalności rolniczej. Aby temu zaradzić, zespół projektu MICS dostosował istniejące, opracowane w ramach finansowanego przez UE projektu Ground Truth 2.0 metodologie współtworzenia, by połączyć siły lokalnej spółki wodnej, przedstawicieli władz i naukowców-wolontariuszy, którzy wspólnie omówili problemy związane z rzeką i pobliskimi mokradłami, wskazali priorytety, a następnie zapewnili naukowcom-wolontariuszom narzędzia i szkolenia niezbędne do monitorowania i analizowania roślinności oraz jakości wody.
Platforma dla każdego
Wiedzę zdobytą w ramach studiów przypadku na Węgrzech, we Włoszech, w Rumunii i Zjednoczonym Królestwie wykorzystano w czasie prac nad platformą MICS. Jak wyjaśnia Ceccaroni, koordynatorzy projektów opartych na nauce obywatelskiej będą mogli szybko logować się do platformy i wprowadzać informacje o swoich działaniach. Następnie platforma wygeneruje ocenę wpływu danego projektu, wykorzystując algorytmy sztucznej inteligencji. „Ponieważ platforma będzie ogólnodostępna, zespoły innych tego typu projektów będą miały dostęp do wytycznych i narzędzi oceny oraz będą mogły używać tej platformy do ewaluacji skutków swoich działań”, mówi Ceccaroni. Platformy można użyć na dowolnym etapie projektu. Na przykład może ona pomóc ukształtować koncepcję projektu przed jego uruchomieniem. W przypadku realizowanego już projektu platformy można użyć, by zmodyfikować prowadzone działania, maksymalizując ich efekty. Z kolei po zakończeniu projektu pozwala ona podsumować osiągnięcia zespołu i pozyskać dodatkowe finansowanie. „Każdy projekt będzie miał na platformie własną stronę, za pośrednictwem której jego zespół będzie mógł prezentować sprawozdania dotyczące wpływu danego projektu osobom zainteresowanymi prowadzonymi w jego ramach działaniami”, dodaje na koniec Ceccaroni. „Dzięki tej platformie zespoły projektów opartych na nauce obywatelskiej mają zyskać możliwość krytycznego spojrzenia na skutki swoich działań i zmiany stosowanych metod w taki sposób, by prowadzone prace przynosiły korzyści uczestnikom projektu, społeczności naukowej, środowisku i całemu społeczeństwu”.
Słowa kluczowe
MICS, nauka obywatelska, naukowcy, badania naukowe, współtworzenie, naukowcy-wolontariusze
