Nauka obywatelska: Inspirujące przykłady zaangażowania społecznego w ramach programu Horyzont Europa
Priorytetem politycznym odnowionej Europejskiej Przestrzeni Badawczej jest usprawnienie interakcji między środowiskiem akademickim a ogółem społeczeństwa. Odpowiedzialność społeczną ustanowiono jedną z głównych zasad Paktu na rzecz badań i innowacji w Europie przyjętego przez Radę UE w listopadzie 2021 roku. Zaangażowanie obywateli w opracowywanie i realizację polityki w dziedzinie badań naukowych i innowacji może poprawić jakość wyników badań oraz wpływ finansowania, a ostatecznie pomóc w budowaniu zaufania i zrozumienia między środowiskiem akademickim a społeczeństwem.
Współpraca i współtworzenie
W przeszłości zaangażowanie społeczne i naukę obywatelską wspierano poprzez program „Nauka ze społeczeństwem i dla społeczeństwa” w ramach inicjatywy Horyzont 2020. W ramach tej części programu 25 projektom przyznano dofinansowania o łącznej wartości 65 milionów euro. Celem tych projektów było przesunięcie granic zaangażowania obywateli w „działania na rzecz nauki i innowacji”, zebranie dowodów na ich pozytywne oddziaływanie oraz ustanowienie wyznaczników dobrych praktyk. W projektach uczestniczyli obywatele na wszystkich etapach badań i innowacji, od opracowywania programów i metod, przez gromadzenie i analizę danych, po monitorowanie i ocenę działań. Obecnie program „Horyzont Europa” stanowi ważny krok na drodze ku stworzeniu form badań i innowacji opartych na współpracy: program ten nadaje priorytet wspólnemu projektowaniu i współtworzeniu, a także zakłada wywieranie wpływu poprzez współtworzenie z obywatelami i użytkownikami końcowymi. Wnioskodawcy są zachęcani do uwzględnienia w swojej metodologii praktyk z zakresu otwartej nauki oraz włączenia do niej obywateli i zaangażowania społecznego, ponieważ aspekt ten stanowi część procesu oceny. Szczegółowe wytyczne dotyczące zaangażowania społecznego można znaleźć w Przewodniku po programie Horyzont Europa. Ponadto zaangażowanie obywatelskie i społeczne jest włączone do „klastrów” programu „Horyzont Europa” i misji UE poświęconych rozwiązywaniu problemów globalnych poprzez stawianie potrzeb obywateli w centrum celów badawczych. Odzwierciedla to przekonanie, że powodzenie badań naukowych w Europie zależy od szerokiego zakresu i wysokiej jakości zaangażowania oraz optymalnego wykorzystania możliwości i inteligencji społeczeństwa. Dlatego tak ważne jest podnoszenie świadomości na temat dobrych praktyk, sieci praktyków i źródeł wiedzy. W tym wydaniu broszury Results Pack przedstawiamy szczegółowe informacje na temat 12 inspirujących projektów w zakresie zaangażowania obywatelskiego i społecznego wspieranych w ramach programu Horyzont 2020, pokazując, w jaki sposób zaangażowanie obywatelskie i społeczne może na różne sposoby przyczyniać się do realizacji programu Horyzont Europa. Wybrane projekty prezentują szeroki wachlarz dziedzin i tematów dotyczących innowacji, w których ten sposób prowadzenia badań może odegrać istotną rolę, stanowiąc jednocześnie inspirację dla osób zainteresowanych ubieganiem się o granty z programu „Horyzont Europa”. W niniejszej broszurze przedstawiono projekty ACTION, CitieS-Health oraz D-NOSES, w ramach których opracowano narzędzia i metodologie mające pomóc obywatelom w walce z głównymi formami zanieczyszczeń lub ogólnie ze zmianami klimatu w ich lokalnych środowiskach. W ramach projektu InSPIRES opracowano modele angażowania interesariuszy w projekty badawcze i innowacyjne w wielu dziedzinach za pośrednictwem jednostek koordynujących, podczas gdy inne były bardziej ukierunkowane na konkretne dziedziny, zwłaszcza projekt CHERRIES, który skupił się na opiece zdrowotnej, oraz GRECO poświęcony energii słonecznej. To, co wyróżnia projekt DITOs, to jego szeroki zasięg dzięki zindywidualizowanemu podejściu do zaangażowania, natomiast projekt WeCount angażuje obywateli w zbieranie danych o ruchu drogowym w celu kształtowania nowej polityki transportowej. Zespół projektu SCALINGS bada, jak praktyki współtworzenia różnią się w zależności od miasta lub kraju oraz w jakich warunkach można zwiększyć udział społeczeństwa. Projekt MICS poświęcono analizie wpływu nauki obywatelskiej. W broszurze można również znaleźć szczegółowe informacje na temat platformy EU-Citizen.Science, będącej centrum wiedzy i społeczności służącym wymianie wysokiej jakości wiedzy z zakresu nauk obywatelskich, oraz na temat tego, jak projekt WeObserve pomaga w koordynacji między istniejącymi obserwatoriami obywatelskimi i powiązanymi działaniami regionalnymi, europejskimi i międzynarodowymi.
