Zdrowie publiczne: umożliwienie obywatelom monitorowania zanieczyszczeń w miastach
Życie w mieście może nieść za sobą korzyści w postaci łatwego dostępu do możliwości zatrudnienia, działalności kulturalnej i połączeń komunikacyjnych, jednak może mieć też pewne wady. Środowiska miejskie często charakteryzują się wyższym poziomem zanieczyszczenia powietrza i hałasu niż obszary wiejskie, a także mniejszą liczbą terenów zielonych. „Aby właściwie zbadać wpływ środowiska miejskiego na zdrowie, musimy być w stanie oszacować osobiste narażenie na te czynniki ryzyka”, wyjaśnia koordynator projektu CitieS-Health (Citizen Science for Urban Environment and Health) Xavier Basagaña z Barcelońskiego Instytutu Zdrowia na Świecie w Hiszpanii. „Dla samych naukowców może to być trudne do zmierzenia. Pod uwagę należy wziąć również istotne informacje dotyczące takich kwestii jak aktywność fizyczna czy inne nawyki osobiste”. Uświadomienie sobie tego wyzwania doprowadziło w ostatnich latach do większego zaangażowania obywateli w miejskie projekty naukowe, np. do udziału w kampaniach monitorowania jakości powietrza czy hałasu. „Uznaliśmy jednak, że badania metodą obywatelską nie zostały w pełni wykorzystane do oceny związku między narażeniem na działanie czynników środowiskowych a zdrowiem”, mówi Basagaña. „To był główny cel programu CitieS-Health”.
Zaangażowanie obywateli
Rozpoczęty w styczniu 2019 roku projekt CitieS-Health był realizowany w pięciu europejskich miastach. W każdym z nich przeprowadzono inne badanie poświęcone zagadnieniom związanym ze zdrowiem i środowiskiem miejskim: zanieczyszczeniu powietrza, spalaniu biomasy, zanieczyszczeniu hałasem, zanieczyszczeniom przemysłowym i planowaniu miejskiemu. W Barcelonie obywatele pomogli w opracowaniu badań nad tym, jak zanieczyszczenie środowiska może wpływać na zdrowie psychiczne. Około 300 obywateli dokonało w różnych dniach około 2 500 pomiarów dotyczących funkcji poznawczych i samopoczucia. Następnie porównano je ze stężeniami zanieczyszczeń powietrza, które obywatele pomagali monitorować przy użyciu osobistych probówek do zbierania dwutlenku azotu. Badanie ankietowe przeprowadzone w Lukce (Włochy) wśród 1 025 mieszkańców doliny Serchio doprowadziło do podjęcia decyzji o skupieniu się na przewlekłej chorobie nerek. Do tej pory 367 mieszkańcom zadano pytania na temat ich zawodu, diety i stylu życia, a od 353 osób pobrano próbki biologiczne. Inne badania dotyczyły wpływu hałasu na zdrowie (Lublana, Słowenia) oraz wpływu spalania biomasy na zdrowie (Amsterdam, Niderlandy), a także związków między postrzeganiem jakości środowiska, aktywnością fizyczną i stresem (Kowno, Litwa). „W każdym z tych miast naukowcy wchodzili w intensywne interakcje z mieszkańcami poprzez warsztaty, spotkania i przeprowadzanie ankiet”, zauważa Basagaña. „Obywatele brali udział we wszystkich fazach badań, w tym w ustalaniu pytań badawczych. Pomogło to zapewnić znaczenie społeczne każdego badania i ułatwiło interpretację wyników”.
Promowanie dalszego uczestnictwa
Projekt CitieS-Health potrwa do czerwca 2022 roku, a Basagaña i jego zespół nadal analizują i omawiają napływające dane. Niemniej jednak pojawiają się już pewne wstępne wyniki: w badaniu przeprowadzonym w Barcelonie wykryto związek między poziomem zanieczyszczenia powietrza a koncentracją uwagi i odczuwanym stresem. W każdym przypadku podkreślano wartość zaangażowania obywateli na wszystkich etapach badań. „Udział obywateli sprawił, że projekty pilotażowe były lepiej dostosowane do potrzeb społeczności lokalnych, dostarczyły informacji, które usprawniły planowanie badań, i pomogły nam w przekazywaniu ich wyników”, dodaje Basagaña. „Chodzi o to, by przybliżyć naukę do społeczeństwa”. W ramach projektu opracowano interaktywny zestaw narzędzi z zakresu nauki obywatelskiej, który ma pomóc zespołom projektowym w nawiązywaniu kontaktów ze społecznościami i rozwiązywaniu problemów będących przedmiotem wspólnego zainteresowania. Zestaw narzędzi zawiera przykłady i zasoby projektu, a także wskazówki dotyczące projektowania badań i zbierania danych przy udziale obywateli. „Na stronie projektu znajduje się również sekcja, w której każdy, kto pracuje nad projektami partycypacyjnymi, może zaproponować nowe sposoby angażowania obywateli w działania naukowe”, mówi Basagaña. „Planujemy również opublikować artykuł na temat doświadczeń zdobytych w ramach projektu CitieS-Health. Miejmy nadzieję, że wszystko to przyda się w kolejnych obywatelskich projektach naukowych”.
Słowa kluczowe
CitieS-Health, miejski, zanieczyszczenia, przemysłowe, powietrze, zdrowie, biomasa, styl życia
