Is-saħħa pubblika: l-għoti tas-setgħa liċ-ċittadini biex jimmonitorjaw it-tniġġis urban
Il-ħajja tal-belt tista’ tibbenefika minn aċċess faċli għal opportunitajiet ta’ impjieg, attivitajiet kulturali u konnessjonijiet tat-trasport, iżda tista’ wkoll iġġib xi żvantaġġi. L-ambjenti urbani ħafna drabi jkollhom livelli ogħla ta’ tniġġis tal-arja u storbju minn żoni rurali, u għandhom tendenza li jkun fihom inqas spazji ħodor. “Biex nistudjaw sew l-impatt ta’ ambjenti urbani fuq is-saħħa, jeħtieġ li nkunu kapaċi nistmaw l-espożizzjoni personali għal dawn il-fatturi ta’ riskju”, jispjega l-koordinatur tal-proġett CitieS-Health (Citizen Science for Urban Environment and Health) Xavier Basagaña, mill- Istitut ta’ Barċellona għas-Saħħa Globali fi Spanja. “Dan jista’ jkun diffiċli biex ikejluh ix-xjentisti waħedhom. Informazzjoni importanti bħall-attività fiżika jew drawwiet personali oħra jeħtieġ li jitqiesu wkoll.” Ir-rikonoxximent ta’ din l-isfida wassal għal involviment akbar taċ-ċittadini fi proġetti tax-xjenza urbana matul l-aħħar ftit snin, bil-pubbliku msejjaħ jipparteċipa f’kampanji biex jimmonitorjaw il-kwalità tal-arja jew l-istorbju. “Madanakollu, ħassejna li x-xjenza taċ-ċittadini ma ntużatx bis-sħiħ biex tevalwa r-rabta bejn l-esponimenti ambjentali u s-saħħa”, jgħid Basagaña. “Dan kien l-għan ewlieni ta’ Cities-Health”.
L-involviment taċ-ċittadini
Imniedi f’Jannar 2019, il-proġett CitieS-Health twettaq f’ħamest ibliet Ewropej. F’kull waħda inħoloq studju differenti, iffukat fuq suġġett relatat mas-saħħa u l-ambjent urban: it-tniġġis tal-arja, il-ħruq tal-bijomassa, it-tniġġis akkustiku, it-tniġġis industrijali u d-disinn urban. F’Barċellona, iċ-ċittadini għenu biex jiffurmaw studju dwar kif it-tniġġis jista’ jaffettwa s-saħħa mentali. Madwar 300 ċittadin ipprovdew madwar 2 500 kejl tal-konjizzjoni u l-benessri fi ġranet differenti. Dawn imbagħad tqabblu mal-konċentrazzjonijiet tat-tniġġis tal-arja li ċ-ċittadini kienu għenu biex jimmonitorjaw, bl-użu ta’ tubi personali tal-ġbir tad- dijossidu tan-nitroġenu F’Lucca, l-Italja, stħarriġ ta’ 1 025 resident fil-Wied ta’ Serchio wassal għad-deċiżjoni li tiffoka fuq il-mard kroniku tal-kliewi. Sal-lum, 367 resident ġew intervistati dwar l-impjieg, id-dieta u l-istil tal-ħajja tagħhom, u 353 taw kampjuni bijoloġiċi. Studji oħra ħarsu lejn l-impatt tal-istorbju fuq is-saħħa (Ljubljana, is-Slovenja) u l-ħruq tal-bijomassa u s-saħħa (Amsterdam, in-Netherlands), kif ukoll ir-rabtiet bejn il-perċezzjonijiet tal-kwalità ambjentali, l-attività fiżika u l-istress (Kaunas, il-Litwanja). “F’kull waħda minn dawn l-ibliet, ix-xjentisti gawdew interazzjoni qawwija maċ-ċittadini permezz ta’ workshops, laqgħat u twettiq ta’ stħarriġ”, jinnota Basagaña. “Iċ-ċittadini kienu involuti fil-fażijiet kollha tar-riċerka, inkluż id-deċiżjoni tal-mistoqsijiet tar-riċerka. Dan għen biex tiġi żgurata r-rilevanza soċjali ta’ kull studju, u għamel ir-riżultati aktar interpretabbli.”
Il-promozzjoni ta’ aktar parteċipazzjoni
CitieS-Health jibqa’ għaddej sa Ġunju 2022, u Basagaña u t-tim tiegħu għadhom qed janalizzaw u jiddiskutu d-data li dieħla. Madankollu, qed joħorġu xi riżultati preliminari: l-istudju ta’ Barċellona skopra assoċjazzjoni bejn il-livelli tat-tniġġis tal-arja u l-prestazzjoni tal-attenzjoni u l-istress perċepit. F’kull każ, ġie enfasizzat il-valur tal-involviment taċ-ċittadini fil-fażijiet kollha tar-riċerka. “Il-parteċipazzjoni taċ-ċittadini għamlet lil dawn il-piloti aktar rilevanti għall-ħtiġijiet tal-komunità lokali, ipprovdiet għarfien li tejbet it-tfassil tal-istudji, u għenitna nikkomunikaw is-sejbiet," iżid Basagaña. “Dan huwa dwar li nġibu x-xjenza eqreb lejn is-soċjetà”. Il-proġett żviluppa sett ta’ għodod interattivi tax-xjenza taċ-ċittadini online biex jgħin lill-proġetti jinvolvu ruħhom mal-komunitajiet u jindirizzaw kwistjonijiet ta’ tħassib komuni. Is-sett ta’ għodod fih eżempji u riżorsi mill-proġett, kif ukoll pariri dwar it-tfassil ta’ studji ta’ riċerka mmexxija miċ-ċittadini u l-ġbir tad-data. “Is-sit web tal-proġett fih ukoll taqsima li permezz tagħha kull min jaħdem fuq proġetti parteċipattivi jista’ jissuġġerixxi modi ġodda biex iċ-ċittadini jiġu involuti fix-xjenza”, jgħid Basagaña. “Qed nippjanaw ukoll li nippubblikaw dokument dwar it-tagħlimiet meħuda minn CitieS-Health. Nisperaw li dan kollu jkun utli għal proġetti ta’ xjenza taċ-ċittadini li ġejjin”.
Keywords
CitieS-Health, urban, tniġġis, industrijali, arja, saħħa, bijomassa, stil ta’ ħajja