Δημόσια υγεία: ενδυνάμωση των πολιτών ώστε να παρακολουθούν την αστική ρύπανση
Η αστική ζωή μπορεί να επωφελείται από εύκολη πρόσβαση σε ευκαιρίες απασχόλησης, πολιτιστικές δραστηριότητες και συγκοινωνίες, αλλά ενέχει και ορισμένα μειονεκτήματα. Πολλές φορές τα αστικά περιβάλλοντα έχουν υψηλότερα επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης και θορύβου από τις αγροτικές περιοχές, και τείνουν να διαθέτουν λιγότερο πράσινο. «Για τη διεξοδική μελέτη του αντίκτυπου του αστικού περιβάλλοντος στην υγεία, πρέπει να μπορούμε να υπολογίσουμε την ατομική έκθεση σε αυτούς τους παράγοντες κινδύνου» εξηγεί ο συντονιστής του έργου CitieS-Health (Citizen Science for Urban Environment and Health) Xavier Basagaña, από το Ινστιτούτο Παγκόσμιας Υγείας της Βαρκελώνης στην Ισπανία. «Αυτό μπορεί να αποδειχθεί δύσκολο να υπολογιστεί μόνο από τους επιστήμονες. Σημαντικές πληροφορίες όπως η σωματική δραστηριότητα ή άλλες προσωπικές συνήθειες επίσης πρέπει να ληφθούν υπόψη.» Η αναγνώριση αυτής της πρόκλησης έχει οδηγήσει σε μεγαλύτερη συμμετοχή των πολιτών σε επιστημονικά έργα σε αστικές περιοχές τα τελευταία χρόνια, με το κοινό να καλείται να συμμετάσχει σε εκστρατείες για την παρακολούθηση της ποιότητας του αέρα ή του θορύβου. «Ωστόσο, συνειδητοποιήσαμε ότι η επιστήμη των πολιτών δεν έχει ακόμα αξιοποιηθεί πλήρως για την αξιολόγηση της σχέσης μεταξύ της έκθεσης στο περιβάλλον και της υγείας,» λέει ο κ. Basagaña. «Αυτός ήταν ο κύριος στόχος του CitieS-Health.»
Εξασφάλιση της συμμετοχής των πολιτών
Το έργο CitieS-Health, που ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 2019, διεξήχθη σε πέντε ευρωπαϊκές πόλεις. Μια άλλη μελέτη δημιουργήθηκε σε κάθε μία, που εστίαζε σε ένα ζήτημα σχετικά με την υγεία και το αστικό περιβάλλον, την ατμοσφαιρική ρύπανση, την καύση βιομάζας, την ηχορύπανση, τη βιομηχανική ρύπανση και τον αστικό σχεδιασμό. Στη Βαρκελώνη, οι πολίτες συνέβαλαν στη διαμόρφωση μιας μελέτης σχετικά με το πώς η ρύπανση μπορεί να επηρεάσει την ψυχική υγεία. Περίπου 300 πολίτες υπέβαλαν περίπου 2 500 μετρήσεις της γνωστικής λειτουργίας και της ευεξίας σε διαφορετικές μέρες. Έπειτα αυτές συγκρίθηκαν με τις συγκεντρώσεις ατμοσφαιρικής ρύπανσης που οι πολίτες είχαν βοηθήσει να καταγραφούν, χρησιμοποιώντας προσωπικούς σωλήνες συλλογής διοξειδίου του αζώτου. Στην πόλη Λούκα της Ιταλίας μια έρευνα σε 1 025 κατοίκους στην Κοιλάδα Σέρκιο οδήγησε στην απόφαση να δοθεί έμφαση στη χρόνια ηπατική ανεπάρκεια. Μέχρι σήμερα, 367 κάτοικοι έχουν ερωτηθεί σχετικά με το επάγγελμα, τη διατροφή και τον τρόπο ζωής τους, και 353 έχουν δωρίσει βιολογικά δείγματα. Άλλες μελέτες εστίασαν στον αντίκτυπο του θορύβου στην υγεία (Λιουμπλιάνα, Σλοβενία) και στην καύση βιομάζας στην υγεία (Άμστερνταμ, Ολλανδία), καθώς και τη σχέση μεταξύ των αντιλήψεων περιβαλλοντικής ποιότητας, σωματικής άσκησης και άγχους (Κάουνας, Λιθουανία). «Σε κάθε μία από αυτές τις πόλεις, οι επιστήμονες είχαν μεγάλη αλληλεπίδραση με τους πολίτες μέσω εργαστηρίων, συσκέψεων και συμπλήρωσης ερωτηματολογίων,» επισημαίνει ο κ. Basagaña. «Οι πολίτες συμμετείχαν σε όλα τα στάδια έρευνας, συμπεριλαμβανομένης της επιλογής των ερωτήσεων της έρευνας. Αυτό συνέβαλε στη διαμόρφωση της κοινωνικής συνάφειας κάθε μελέτης, και κατέστησε τα αποτελέσματα πιο ερμηνεύσιμα.»
Προώθηση περαιτέρω συμμετοχής
Το CitieS-Health θα ολοκληρωθεί τον Ιούνιο του 2022, και ο κ. Basagaña και η ομάδα του ακόμα αναλύουν και συζητούν τα δεδομένα που λαμβάνουν. Ωστόσο, έχουν καταγραφεί κάποια προκαταρκτικά αποτελέσματα: η μελέτη της Βαρκελώνης εντόπισε μια σχέση μεταξύ επιπέδων ατμοσφαιρικής ρύπανσης και της ικανότητας προσοχής και της αντίληψης του άγχους. Σε κάθε περίπτωση, έχει τονιστεί η αξία της συμμετοχής των πολιτών σε όλα τα στάδια έρευνας. «Η συμμετοχή των πολιτών προσάρμοσε αυτά τα πιλοτικά έργα στις ανάγκες της τοπικής κοινότητας, προσέφερε ανατροφοδότηση που βελτίωσε τον σχεδιασμό των μελετών, και μας βοήθησε να διαδώσουμε τα αποτελέσματα,» προσθέτει ο κ. Basagaña. «Αυτό σημαίνει να φέρουμε την επιστήμη πιο κοντά στην κοινωνία.» Το έργο ανέπτυξε μια διαδικτυακή διαδραστική εργαλειοθήκη της επιστήμης των πολιτών ώστε να βοηθήσει τα έργα να αλληλεπιδρούν με κοινότητες και να αντιμετωπίζουν ζητήματα κοινού ενδιαφέροντος. Η εργαλειοθήκη περιλαμβάνει παραδείγματα και πόρους από το έργο, καθώς και συμβουλές για τον σχεδιασμό ερευνητικών μελετών και τη συλλογή δεδομένων προσανατολισμένων στον πολίτη. «Ο δικτυακός τόπος του έργου περιλαμβάνει μια ενότητα μέσω της οποίας όποιος εργάζεται σε συμμετοχικά έργα μπορεί να προτείνει νέους τρόπους συμμετοχής των πολιτών στην επιστήμη,» δηλώνει ο κ. Basagaña. «Επίσης, σκοπεύουμε να δημοσιεύσουμε ένα επιστημονικό άρθρο σχετικά με τα διδάγματα που αποκομίσαμε από το CitieS-Health. Και ελπίζουμε ότι αυτό θα είναι χρήσιμο για τα επερχόμενα έργα της επιστήμης των πολιτών.»
Keywords
CitieS-Health, αστικός, ρύπανση, βιομηχανικός, αέρας, υγεία, βιομάζα, τρόπος ζωής