Inspirowanie nowych kierunków rozwoju nauki opartej na zasobach obywatelskich
Inicjatywy nauki obywatelskiej prowadzone są na całym świecie, od Europy po Afrykę i od obu Ameryk po Azję. Projekty te mogą w istotny sposób służyć społeczeństwu, jednak często są realizowane w oderwaniu od reszty otoczenia. Współpraca naukowców-wolontariuszy, środowisk akademickich oraz innych kluczowych interesariuszy w celu realizacji badań oraz projektów stanowiących bezpośrednią odpowiedź na potrzeby społeczności pozwoliłaby na osiągnięcie lepszych rezultatów. Taki właśnie cel przyświeca finansowanemu ze środków UE projektowi InSPIRES (Ingenious Science shops to promote Participatory Innovation, Research and Equity in Science). „Chcieliśmy powiązać problemy i potrzeby społeczeństwa oraz umiejętności naukowców, by wspólnie opracowywać projekty badawcze, które mogą pomóc przełożyć wiedzę na praktyczne działania, zmniejszyć nierówności oraz propagować samostanowienie i dbać o rozwój społeczny”, mówi Anne-Sophie Gresle, koordynatorka projektu InSPIRES.
Wsparcie dla wielu jednostek koordynujących
Sercem projektu jest jednostka koordynująca (ang. science shop), która pełni rolę pośrednika między środowiskiem naukowym i społeczeństwem, umożliwiając niezależne, społecznościowe badania nad kwestiami ważnymi dla społeczeństwa obywatelskiego. „Prace rozpoczęliśmy od zebrania praktyków i ekspertów z Europy i spoza jej granic. Mieli oni wspólnie zaprojektować, przetestować i wdrożyć innowacyjne modele działania jednostek koordynujących”, wyjaśnia Gresle. „Następnie przeanalizowaliśmy, jak możemy zapewnić wsparcie takim projektom partycypacyjnym i ocenić ich wpływ na różne grupy, których dotyczą”. Projekt InSPIRES zapewnił wsparcie łącznie 123 jednostkom koordynującym działającym w Boliwii, Niderlandach, Hiszpanii, Tunezji, we Francji, Włoszech i na Węgrzech. Ogłoszono także konkurs, w ramach którego sfinansowano sześć kolejnych projektów. Projekty te dotyczyły bardzo różnych dziedzin. Na przykład w ramach projektu na Węgrzech badano, jak zajęcia z jogi uwzględniające potrzeby osób z urazami psychicznymi mogą poprawiać dobrostan różnych grup w niekorzystnej sytuacji. We Francji zespół innego projektu zajął się wpływem miejskiego planowania przestrzennego na gentryfikację dzielnic. Pełna lista inicjatyw wspieranych przez projekt InSPIRES jest dostępna w internecie. Choć projekty skupiały się na różnych tematach i były realizowane w różnych krajach, każdy z nich badał kwestię stanowiącą przedmiot zainteresowania organizacji społeczeństwa obywatelskiego. „Poziom uczestnictwa w przypadku każdego projektu dopasowywano do oczekiwań i potrzeb społeczeństwa obywatelskiego”, mówi Gresle. „Co więcej, wszystkie projekty przekazały wyniki badań odpowiedniej organizacji społeczeństwa obywatelskiego, co jest niezbędnym elementem takiego modelu współpracy”.
Otwarta platforma InSPIRES
Na podstawie informacji pochodzących z różnych projektów powstała otwarta platforma InSPIRES – internetowa, oparta na współpracy i crowdsourcingu baza danych o jednostkach koordynujących i inicjatywach nauki obywatelskiej. „Otwarta platforma pozwala nam prezentować projekty i ich osiągnięcia”, dodaje Gresle. „To inspirująca społeczność, w której podmioty mogą dzielić się swoimi doświadczeniami, wspólnie się uczyć i obserwować faktyczne skutki swojej pracy”. Jak mówi Gresle, platforma stanowi intuicyjne i proste w obsłudze narzędzie do monitorowania i oceny, dzięki któremu badacze mogą mierzyć wpływ swoich działań. Zespół projektu wprowadza odpowiednie informacje, a uczestnicy wypełniają proste kwestionariusze. Narzędzie następnie automatycznie analizuje dane i generuje sprawozdania w czasie rzeczywistym. Projekt InSPIRES miał, zgodnie ze swoją nazwą, inspirować nowe kierunki rozwoju nauki opartej na zasobach obywatelskich. „Prace w ramach projektu wzmocniły nasze przekonanie o konieczności propagowania procesów partycypacyjnych w świecie nauki”, dodaje na koniec Gresle. „Otwarta platforma InSPIRES idealnie się do tego celu nadaje, ponieważ zapewnia stałe wsparcie dla globalnej społeczności naukowej, wspomaga wymianę doświadczeń i wzajemne uczenie się oraz promuje najlepsze praktyki w nauce obywatelskiej”.
Słowa kluczowe
InSPIRES, nauka oparta na zasobach obywatelskich, nauka, nauka obywatelska, naukowcy-wolontariusze, współtworzenie, jednostka koordynująca
