Narzędzia pozyskujące dane od społeczeństwa pomagają w wyszukiwaniu miejsc występowania nieprzyjemnych zapachów
Częste wystawienie na różne zapachy – czy to w domu, czy w pracy – może powodować szereg dolegliwości, w tym bóle głowy, brak koncentracji, stres, bezsenność i problemy z oddychaniem. „Zapachy są drugim, po hałasie, najczęściej zgłaszanym rodzajem zanieczyszczenia środowiska na świecie. Jednak większość technik pomiaru zapachów nie uwzględnia w odpowiedni sposób ich wpływu na mieszkańców. Cały ten obszar jest niedostatecznie uregulowany”, mówi koordynatorka projektu D-NOSES (Distributed Network for Odour Sensing, Empowerment and Sustainability) Rosa Arias, wcześniej pracująca w Fundacji Ibercivis, będącej gospodarzem projektu, a obecnie założycielka i dyrektor generalny Science for Change. W ramach wspieranego przez UE obywatelskiego projektu naukowego D-NOSES udoskonalono specjalnie zaprojektowaną aplikację do zbierania w czasie rzeczywistym geolokalizowanych danych o zapachach, wzbogaconych o doświadczenia osób, na które one wpływają. Metodologię projektu przetestowano w ramach 10 projektów pilotażowych w ośmiu krajach europejskich, a także w Chile i Ugandzie, aby uzyskać szerszą perspektywę. Wyniki niektórych projektów pilotażowych zostały już opublikowane, np. tych, które przeprowadzono we Włoszech, Grecji i Chile. W Hiszpanii projekt OdourCollect zdobył niedawno prestiżową nagrodę Prismas (strona w języku hiszpańskim) za rozpowszechnianie wiedzy naukowej.
Narzędzia do mapowania
W ramach projektu zastosowano podejście opracowane przez University College London o nazwie Extreme Citizen Science, którego priorytetem są praktyki oddolne, ze świadomością lokalnych potrzeb, co ma pomóc w zapewnieniu udziału obywateli i włączeniu ich we wszystkie etapy badań. Strategie angażowania członków społeczeństwa zostały dostosowane do każdego projektu pilotażowego: po badaniach etnograficznych przeprowadzono ukierunkowane działania w muzeach i na festiwalach, a także prezentacje w lokalnych mediach. Po zaangażowaniu uczestnicy brali udział w spacerach sensorycznych i treningach zapachowych, a także w warsztatach analizy danych. Głównym elementem projektu D-NOSES była aplikacja OdourCollect, oparta na wcześniejszej wersji stworzonej w ramach projektu MYGEOSS i zaprojektowana tak, by umożliwić społecznościom dotkniętym problemem zanieczyszczenia zapachem mapowanie go i zachęcanie do zmian. W trakcie 10 projektów pilotażowych uczestnicy zaproponowali ulepszenia funkcji aplikacji, takie jak mapowanie również przyjemnych zapachów, a nie tylko tych nieprzyjemnych. Flagowy projekt pilotażowy w Barcelonie skupił się na obszarze miasta wokół Forum, który przez ponad 20 lat był narażony na zapachy odpadów i oczyszczalni ścieków. Użytkownicy zostali przeszkoleni w zakresie rozpoznawania różnych zapachów, w tym odpadów, ścieków, osadów ściekowych i biogazu, oraz tworzenia map tych zapachów. Dane te zostały następnie powiązane z operacjami przemysłowymi za pomocą analizy historycznej aplikacji. W ciągu 12 miesięcy zgłoszono ponad 600 obserwacji, w których wzięło udział 86 uczestników. W sumie w ramach projektu zebrano ponad 10 000 obserwacji zapachów z całego świata, pochodzących od ponad 1 200 mieszkańców. „Dzięki uwzględnieniu w naszym modelu zaangażowania perspektywy płci, 70 % obserwacji pochodziło od kobiet”, dodaje Arias. „Ogólnie rzecz biorąc, nasze badania pilotażowe potwierdziły słuszność naszej metodologii, przy czym wyniki badań pilotażowych w Barcelonie i we Włoszech były zgodne z wynikami tradycyjnych badań zapachów. Nos okazuje się być bardzo skutecznym czujnikiem!”
Wpływ na politykę
Wydarzenie „Revisiting Odour Pollution in Europe”, będące częścią projektu D-NOSES, przeprowadzone w Internecie przez grecką posłankę do Parlamentu Europejskiego Marię Spyraki, zaowocowało włączeniem kwestii zanieczyszczenia zapachami i nauki obywatelskiej do „Planu działania UE na rzecz eliminacji zanieczyszczeń wody, powietrza i gleby”. Zespół ma również nadzieję, że ich zielona księga zainicjuje dyskusję na temat kompleksowej europejskiej polityki w zakresie zapachów i doprowadzi do powstania białej księgi. Innym wynikiem projektu jest Międzynarodowe Obserwatorium Zapachów, interaktywne źródło internetowe, w którym użytkownicy wprowadzają i konsultują dane zbierane przez społeczność na całym świecie. Działania na rzecz zmian w polityce podejmowano także lokalnie w czasie trwania projektów pilotażowych, a także bardziej ogólnie – za pomocą zestawu narzędzi z zakresu rzecznictwa, wytycznych politycznych oraz strategicznego planu działań administracyjnych. Obecnie zespół standaryzuje swoją metodologię w Hiszpanii, a także pracuje nad modelem miejskim, który ma służyć jako podstawa do regulacji kwestii zapachów. „Naszym celem jest, aby dane od obywateli były wykorzystywane jako dowód przez władze, aby skłonić do działania”, podsumowuje Arias. „Co ważne, naszą metodologię można powielać w innych kontekstach i/lub zastosować do innych zagadnień społeczno-środowiskowych”.
Słowa kluczowe
D-NOSES, nauka obywatelska, zapach, zanieczyszczenie, zapachy, odpady, crowdsourcing, geolokalizacja
