Le huirlisí sluafhoinsithe faightear amach cá bhfuil na drochbholaithe
Is féidir le raon tinnis a bheith mar thoradh ar nochtadh go minic do bholaithe, sa bhaile nó ag an obair, lena n-áirítear: tinneas cinn, bheith deacair aird a dhíriú, strus, easuan agus fadhbanna riospráide. “I ndiaidh torainn, is iad bolaithe an dara truailliú comhshaoil is mó a ndéantar gearán faoi ar fud an domhain. Ní thugann formhór na dteicnící chun bolaithe a thomhas cuntas leordhóthanach dá dtionchar ar shaoránaigh, áfach. Tá an réimse iomlán sin tearcrialaithe,” a deir Rosa Arias, comhordaitheoir an tionscadail D-NOSES (Distributed Network for Odour Sensing, Empowerment and Sustainability), a bhí le Fondúireacht Ibercivis roimhe seo, óstach an tionscadail, atá anois ina bunaitheoir agus ina POF ar Science for Change. Rinneadh feabhas leis an tionscadal um eolaíocht na saoránach, D-NOSES, le tacaíocht ón AE, ar aip a bhí saindeartha chun sonraí maidir le bolaithe geoshuímh i bhfíor-am a shluafhoinsiú, rud a méadaíodh le heispéiris na ndaoine a raibh tionchar orthu. Rinneadh tástáil sa tionscadal ar a mhodheolaíocht i 10 dtreoirthionscadal ar fud ocht dtír Eorpacha, in éineacht leis an tSile agus Uganda le haghaidh dearcthaí níos leithne. Tá cuid de thorthaí na dtreoirthionscadal sin foilsithe cheana féin, amhail na cinn don an Iodáil, an Ghréig agus an tSile. Sa Spáinn, bhuaigh OdourCollect gradam mór le rá Prismas (suíomh gréasáin i Spáinnis) le haghaidh for-rochtain eolaíochta le déanaí.
Uirlisí mapála
Lean an tionscadal cur chuige Extreme Citizen Science de chuid University College London, a thugann tosaíocht do chleachtais ón mbun aníos, le feasacht ar riachtanais áitiúla, chun cuidiú le rannpháirtíocht agus cuimsitheacht saoránach a chinntiú le linn gach céime taighde. Cuireadh na straitéisí chun rannpháirtíocht bhaill an phobail a mhealladh in oiriúint do gach treoirthionscadal, agus i ndiaidh taighde eitneagrafach rinneadh gníomhaíochtaí spriocdhírithe i músaeim agus i bhféilte, mar aon le láithriú sna meáin áitiúla. A luaithe a bhí siad rannpháirteach, ghlac siad páirt i siúlóidí céadfacha agus i dtraenáil bolaidh, mar aon le ceardlanna anailíse sonraí. I gcroílár D-NOSES bhí an aip OdourCollect, a tógadh ar atriall níos luaithe arna cruthú leis an tionscadal the MYGEOSS agus a dearadh chun cur ar chumas na bpobal lena mbaineann truailliú bolaidh a mhapáil agus athrú a mholadh. Le linn na 10 dtreoirthionscadal, mhol rannpháirtithe feabhsuithe ar fheidhmiúlacht na haipe, mar shampla bolaithe deasa a mhapáil chomh maith le drochbholaithe. Díríodh suaitheanta treoirthionscadal Barcelona ar réimse an Fhóraim sa chathair a raibh na saoráidí cóireála fuíolluisce agus dramhaíola ag cur isteach orthu le breis agus 20 bliain. Cuireadh oiliúint ar úsáideoirí chun bolaithe éagsúla a aithint lena n-áirítear dramhaíl, séarachas, sloda agus bithghás, agus chun iad a mhapáil. Rinneadh na sonraí sin a nascadh ansin le hoibríochtaí tionsclaíocha ag baint úsáid as anailís stairiúil na haipe. Tuairiscíodh breis agus 600 breathnóireacht thar thréimhse 12 mhí, ina raibh 86 rannpháirtí páirteach. Ar an iomlán thiomsaigh an tionscadal breis agus 10 000 breathnóireacht bolaidh ar fud an domhain, ó bhreis is 1 200 saoránach. “A bhuí le dearcadh inscne ár samhla rannpháirtíochta, bhailigh mná 70 % den bhreathnóireacht” a deir Arias. “Ar an iomlán, bailíochtaíodh lenár dtreoirthionscail ar ár modheolaíocht, agus treoirthionscadail Barcelona agus na hIodáile ag teacht le torthaí staidéar bolaidh traidisiúnta. Feictear gur braiteoir an-éifeachtach í an tsrón!”
Tionchar a imirt ar bheartas
Mar thoradh ar imeacht D-NOSES, ‘Athchuairt ar Thruailliú Bolaidh san Eoraip’, arna óstáil ar líne ag an bhFeisire ón nGréig, Maria Spyraki, cuimsíodh truailliú bolaidh agus eolaíocht na saoránach i bPlean Gníomhaíochta an AE ‘um Uisce, Aer agus Ithir Saor ó Thruailliú’’. Tá súil ag an bhfoireann freisin go spreagfaidh a páipéar uaine plé ar bheartas cuimsitheach Eorpach maidir le boladh, agus go mbeidh páipéar bán mar thoradh air. Toradh eile ba ea an Fhaireachlann Idirnáisiúnta maidir le Bolaithe, acmhainn idirghníomhach ar líne ina n-ionchuireann úsáideoirí sonraí sluafhoinsithe agus a sheiceálann iad ar fud an domhain. Tugadh faoi athruithe beartais go háitiúil freisin le linn na dtreoirthionscadal, agus ar bhonn níos ginearálta freisin le sraith uirlisí tacaíochta, treoracha beartais agus an treochlár straitéiseach um rialachas. Tá an fhoireann ag caighdeánú a modheolaíochta sa Spáinn faoi láthair, agus iad ag obair freisin ar shamhail bhardasach chun treoir a chur faoi rialú bolaithe. “Is é ár gcuspóir go n-úsáidfidh na húdaráis sonraí na saoránach mar fhianaise chun gníomhaíocht a spreagadh,” a deir Arias ar deireadh. “ Thar aon rud eile, is féidir ár modheolaíocht a athchruthú i gcomhthéacsanna eile agus/nó í a chur i bhfeidhm ar shaincheisteanna shoch-chomhshaoil eile.”
Keywords
D-NOSES, eolaíocht na saoránach, boladh, truailliú, boladh, dramhaíl, foinse slua, geoshuíomh