Model „bootcampu” przyspieszy rozwój nauki obywatelskiej
Nauka obywatelska ma długą historię. „Wiele osób żyjących przed wiekami, które dziś nazwalibyśmy naukowcami, nie miało formalnego wykształcenia w dziedzinach, którymi się zajmowały”, wyjaśnia koordynatorka projektu ACTION (Participatory science toolkit against pollution), Elena Simperl z Kings College London w Zjednoczonym Królestwie. „Były one po prostu ciekawe i dociekliwe, a do tego potrafiły samodzielnie zdobywać wiedzę i eksperymentować”. Simperl zauważa, że kluczową kwestią, która uległa zmianie, jest technologia. Świat cyfrowy znacząco zwiększył możliwości obywateli w zakresie udziału w przedsięwzięciach naukowych, np. za sprawą rejestrowania i przesyłania wyników badań za pomocą smartfonów. Może to obejmować monitorowanie jakości powietrza lub wyszukiwanie określonych zjawisk astronomicznych na zdjęciach satelitarnych. „Jako informatyczkę zawsze interesowało mnie, w jaki sposób można wykorzystać technologię, aby dotrzeć do ludzi i przekazać im wiedzę naukową”, mówi Simperl. „Zaczęłam jednak zdawać sobie sprawę, że dla tego typu wsparcia technologicznego, jakiego potrzebują obywatelskie projekty naukowe, brak jest jednego uniwersalnego rozwiązania. Istnieje całe spektrum potrzeb”.
Przyspieszenie rozwoju nauki obywatelskiej
Trzyletni, finansowany ze środków UE projekt ACTION miał na celu zastosowanie koncepcji bootcampu – intensywnego sześciomiesięcznego programu interdyscyplinarnego wsparcia popularnego wśród przedsiębiorców lub społeczności technologicznych – w inicjatywach z zakresu nauki obywatelskiej. Wybrano 16 inicjatyw z całej Europy, z których każda zajmowała się innego rodzaju zanieczyszczeniami, w tym zanieczyszczeniem świetlnym, hałasem, a także zanieczyszczeniami gleby, wody i powietrza. Aby umożliwić uczestnictwo w programie szerokiemu gronu interesariuszy, w ramach projektu ACTION ogłoszono dwa wysoce konkurencyjne, otwarte konkursy na inicjatywy na niewielką skalę, w wyniku których wybranym podmiotom przyznano środki finansowe Komisji. Najważniejszym elementem projektu był specjalnie opracowany przez partnerów projektu Akcelerator ACTION – program, który zapewniał każdej wybranej inicjatywie finansowanie, szkolenia, opiekę mentorską i dostęp do narzędzi cyfrowych. „Jednocześnie chcieliśmy dowiedzieć się od uczestników, w jaki sposób technologie cyfrowe mogą najlepiej wspierać tego typu działania, a w szczególności jak wspierać współpracę i inicjatywy w zakresie inteligencji zbiorowej z udziałem wolontariuszy, naukowców i społeczności lokalnych”, dodaje Simperl. Akcelerator umożliwiał pomoc w realizacji projektów na wiele różnych sposobów. Na przykład inicjatywa Street Spectra miała na celu stworzenie mapy i charakterystyki źródeł oświetlenia publicznego na całym świecie. Astrofizycy mogliby następnie wykorzystać te dane, aby dowiedzieć się więcej na temat wpływu oświetlenia miejskich ulic na środowisko. Dzięki Akceleratorowi ACTION udało się rozwiązać problemy techniczne, podkreślić potrzebę uzyskania większego zasięgu danych oraz zwiększyć świadomość potencjalnych kwestii związanych z prywatnością danych, takich jak ryzyko, że wolontariusze mogą nieumyślnie przesyłać informacje o swojej lokalizacji lub przemieszczaniu się podczas przesyłania danych. „To tylko jeden z przykładów na to, jak staraliśmy się pomóc w inicjatywach”, mówi Simperl. „Różne inicjatywy wymagały różnych rodzajów zaangażowania”. Inne projekty wspierane przez Akcelerator ACTION obejmują włoski eksperyment mający na celu sprawdzenie zdolności drzew do pochłaniania zanieczyszczeń powietrza, w ramach którego obywatele zbierają dane z innowacyjnych czujników umieszczonych wokół lasów miejskich. W Portugalii przeprowadzono mapowanie obszarów stosowania pestycydów i nawozów w rolnictwie i ogrodnictwie domowym. We wszystkich 16 inicjatywach wzięło udział około 1 200 wolontariuszy, którzy przesłali prawie 245 000 zdjęć i 7 600 plików dźwiękowych.
Wykorzystanie potencjału ludziego
Wyniki projektu zamieszczono w ogólnodostępnym zestawie narzędzi z zakresu nauki obywatelskiej, który ma pomóc pracownikom akademickim w opracowaniu i realizacji obywatelskich projektów naukowych, w których najlepiej wykorzystuje się dostępne technologie. Simperl chciałaby również, aby więcej prac badawczych skupiało się na wykorzystaniu narzędzi cyfrowych do zwiększania skali obywatelskich projektów naukowych oraz na szkoleniu większej liczby zespołów zajmujących się nauką obywatelską. „Wiem, że skorzystać mogłyby na tym tysiące inicjatyw”, podsumowuje.
Słowa kluczowe
ACTION, obywatele, bootcamp, zanieczyszczenie, światło, smartfon, astrofizycy
