Nauka obywatelska wspierana przez zaangażowanie społeczne
Tradycyjna komunikacja naukowa często uniemożliwia wyrażanie opinii ogółowi społeczeństwa, tworząc jednocześnie bariery utrudniające zaangażowanie się w naukę w sposób, który miałby dla obywateli duże znaczenie. „Projekt Doing-Science-Together stwarza potencjał dla naprawdę dwukierunkowej komunikacji między nauką a społeczeństwem”, mówi Muki Haklay, będący członkiem projektu DITOs (Doing It Together science). W ciągu 3 lat w ramach projektu zorganizowano 829 wydarzeń publicznych, w których na żywo udział wzięło ponad pół miliona osób, a kolejne 3 300 000 osób za pośrednictwem Internetu. Działania zorganizowano wokół dwóch tematów: bioprojektowania i zrównoważenia środowiskowego. W projekcie DITOs kierowano się szczególnym modelem zaangażowania. Zgodnie z jego koncepcją zaangażowanie społeczeństwa w naukę może z czasem wzrastać lub maleć, w zależności od etapu życia, zasobów, możliwości, wiedzy i zainteresowań.
Wykorzystanie działań
W modelu DITOs wyróżniono siedem poziomów zaangażowania, od biernego przyswajania wiedzy, np. za pośrednictwem telewizji, po bardziej aktywne uczestnictwo, np. udział w obywatelskich projektach naukowych. „Chcieliśmy określić możliwości przeniesienia poszczególnych osób na wyższy lub niższy poziom, który odpowiadałby ich sytuacji. Dopasowując się do obywateli, a nie zaciągając ich na siłę do poziomu, na jakim znajduje się obecnie nauka, można w znaczący sposób zaangażować ich w działania naukowe na całe życie”, wyjaśnia Haklay z University College London (UCL), będącego gospodarzem projektu. Partnerzy projektu wykorzystali zarówno istniejące sieci kontaktów, jak i działania zewnętrzne, aby nawiązać kontakt z członkami społeczeństwa, stosując różne taktyki, od mediów społecznościowych po obecność w muzeach i na festiwalach. Projekt DITOs zapewnił również wsparcie tym partnerom, którzy nie mieli wcześniejszych doświadczeń z nauką obywatelską, na przykład poprzez włączenie interaktywnych możliwości dla społeczeństwa do planowanych wydarzeń, takich jak wystawy. „Dostosowaliśmy działania naukowe do specyfiki partnerów, projektując je w taki sposób, aby docierały do ludzi i miejsc, do których zwykle nie docierają tradycyjne działania angażujące”, mówi Haklay. Być może najbardziej dosłownym tego przykładem był Autobus Naukowy, koordynowany przez holenderską organizację charytatywną Waag. Do prowadzenia autobusu w jego podróży po całej Europie wybrano członków społeczności zajmujących się komunikacją naukową. Zatrzymali się oni na 17 przystankach w domach kultury, małych miastach, na publicznych festiwalach i w muzeach. Na warsztatach partycypacyjnych w tych miejscach oferowano dziewięć różnych działań, w tym eksperymenty z robieniem jogurtu (nauka o bakteriach) i kremu do opalania (badanie właściwości promieni słonecznych). Instrukcje były przedstawiane w wielu językach, a doświadczeniami można było dzielić się w mediach społecznościowych. Innym sukcesem była akcja BioBlitz, będąca częścią programu City Nature Challenge, w ramach której ludzie gromadzili się w określonych miejscach i za pomocą aplikacji iNaturalist zbierali dane dotyczące różnorodności biologicznej. W celu wymiany tych doświadczeń utworzono ogólnoeuropejską sieć BioBlitz.
Duża zmiana
Jednym z konkretnych osiągnięć projektu DITOs jest poszerzenie grona stowarzyszenia European Citizen Science Association (ECSA), które kontynuuje swoje prace, przede wszystkim w zakresie rozwoju platformy EU-Citizen.Science. „ECSA jest organizacją, do której obecnie często dołączają naukowe projekty obywatelskie, aby zwiększyć swój zasięg”, zauważa Haklay. Aktywnie działając w obszarze polityki, organizacja ECSA wzięła udział w dyskusji na temat nauki obywatelskiej w ramach programu Komisji Europejskiej „Otwarta nauka”. W Zjednoczonym Królestwie projekt DITOs wniósł wkład w strategie zaangażowania obywatelskiego i finansowania krajowego fundatora nauki, UKRI. We Włoszech organizacja pomogła w utworzeniu sieci badaczy i praktyków nauki obywatelskiej, która obecnie ma wpływ na krajową politykę naukową. Wyniki projektu zostały już szeroko opublikowane, a szereg wytycznych politycznych i wynikających z projektu jest dostępnych w internecie.
Słowa kluczowe
DITOs, zaangażowanie, nauka obywatelska, społeczeństwo, bioróżnorodność, polityka
