Tionchar eolaíocht na saoránach a thomhas
Tá go leor buntáistí féideartha ag baint le heolaíocht na saoránach, i gcás go gcomhoibríonn an pobal le heolaithe chun taighde a dhéanamh agus eolas eolaíoch a sholáthar. Foghlaimíonn rannpháirtithe scileanna nua agus baineann siad leas as tuiscint níos cuimsithí a fháil ar an bpróiseas eolaíoch, agus faigheann eolaithe rochtain ar thacair shonraí mhóra áitiúla nach bhféadfaí siad a bhailiú agus iad ag obair leo féin. Baineann fiú an tsochaí leas as, toisc gur féidir le tionscadail um eolaíocht na saoránach bonn eolais a chur faoi chinntí an rialtais agus tacú le tionscnaimh inbhuanaithe. “Cé go bhfuil roinnt fianaise ann faoi acmhainneacht eolaíochta na saoránach , táimid teoranta go leor maidir le hiarracht a dhéanamh é a thomhas ar bhealach inchainníochtúil,” a deir Luigi Ceccaroni, eolaí ag Earthwatch na hEorpa. “Go deimhin, níl próiseas cuíchóirithe ar bith ann chun tionchar tionscadail a mheasúnú agus chun comparáid a dhéanamh le tionscadail eile.” Le tacaíocht ón tionscadal an tionscadal MICS (Developing metrics and instruments to evaluate citizen science impacts on the environment and society) arna mhaoiniú ag an AE, tá Ceccaroni agus a chomhghleacaithe ag obair chun modhanna agus treoirlínte a chruthú chun tionchar eolaíochta na saoránach a thomhas, agus cuirfidh siad ar fáil ar ardán cuimsitheach ar líne iad. “Tá an tionscadal ag obair faoi láthair ar chúig cás-staidéar ina ndéantar iniúchadh ar infheidhmeacht cur chuige agus uirlisí éagsúla eolaíocht na saoránach ar fud réigiún agus i gcomhthéacsanna éagsúla,” a deir Ceccaroni. Smaoinigh, mar shampla, ar an abhainn Marzenego san Iodáil. Thar na blianta, athraíodh cúrsa na habhann go saorga, rud a fhágann go bhfuil riosca tuilte méadaithe ann. Ina theannta sin, tá an abhainn truaillithe mar gheall ar uirbiú agus ar ghníomhaíocht talmhaíochta. Chun é sin a athrú, chuir MICS modheolaíochtaí comhdheartha a bhí ann ón tionscadal Ground Truth 2.0 arna mhaoiniú ag an AE in oiriúint chun an t-údarás áitiúil uisce, ceannairí rialtais agus eolaithe na saoránach a thabhairt le chéile. Le chéile, phléigh siad na dúshláin a bhaineann leis an abhainn agus na bogaigh in aice láimhe, shainaithin siad tosaíochtaí, agus chuir siad na huirlisí agus an oiliúint ar fáil d’eolaithe na saoránach a theastaíonn uathu chun monatóireacht agus anailís a dhéanamh ar cháilíocht an uisce agus ar fhásra.
Ardán do chách
Breathnaíodh ar na ceachtanna a foghlaimíodh ó chás-staidéir san Ungáir, san Iodáil, sa Rómáin agus sa Ríocht Aontaithe agus ardán MICS á fhorbairt. Mar a mhíníonn Ceccaroni, beidh comhordaitheoirí tionscadail eolaíocht na saoránach ábalta logáil isteach go héasca ar an ardán agus sonraí a dtionscadal a chur isteach. Trí úsáid a bhaint as halgartaim intleachta saorga, cruthaíonn an t-ardán measúnú tionchair ar an tionscadal ansin. “Toisc go bhfuil an t-ardán ar fáil go héasca, beidh rochtain ag tionscadail eile um eolaíocht na saoránach ar na huirlisí measúnaithe tionchair agus ar an treoir agus beidh siad ábalta an t-ardán a úsáid chun an tionchar atá ag a ngníomhaíochtaí a mheas,” a deir Ceccaroni. Is féidir an t-ardán a úsáid ag aon chéim de thionscadal. Mar shampla, sula gcuirtear tús le tionscadal, is féidir leis cuidiú le dearadh an tionscadail a mhúnlú. Is féidir le tionscadal atá ar siúl cheana féin an t-ardán a úsáid chun cuidiú lena ghníomhaíochtaí a athrú chun a thionchar a uasmhéadú. Nuair a bheidh tionscadal críochnaithe, is féidir an t-ardán a úsáid chun achoimre a dhéanamh ar an méid a baineadh amach agus maoiniú breise a mhealladh. “Beidh a leathanach féin ag gach tionscadal ar an ardán, ónar féidir leo tuarascálacha tionchair a roinnt le haon duine a bhfuil suim acu ina ngníomhaíochtaí,” a deir Ceccaroni ar deireadh. “I ndeireadh na dála, cuideoidh an t-ardán le tionscadail um eolaíocht na saoránach smaoineamh go criticiúil ar a dtionchar féin agus a gcur chuige a chur in oiriúint lena chinntiú go mbainfidh siad tairbhí amach do rannpháirtithe, don phobal eolaíoch, don chomhshaol agus don tsochaí i gcoitinne.”
Keywords
MICS, eolaíocht na saoránach, eolaithe, taighde, comhdhearadh, eolaithe na saoránach