Wyzwania stojące przed demokracją w Europie: wnioski na temat złożonego i niespokojnego klimatu politycznego
Zaktualizowana wersja broszury CORDIS Results Pack, w której zamieszczamy opisy dziewięciu zupełnie nowych projektów, przedstawia niektóre z innowacyjnych badań finansowanych ze środków UE, których wyniki pozwalają lepiej zrozumieć najważniejsze problemy dzisiejszej polityki, i zawiera zalecenia dla decydentów, obywateli i różnego rodzaju organizacji, dzięki którym będą mogli skuteczniej reagować na zagrożenia stojące przed europejską demokracją. Lista wyzwań, przed którymi stanęła europejska demokracja, jest długa. Utrzymujący się wpływ kryzysu finansowego z 2008 roku, powszechne niepokoje gospodarcze i oszczędności stały się przyczyną rosnącego niezadowolenia społecznego z powodu nierówności, braku możliwości zmiany poziomu życia i pojawienia się niesprawiedliwości społecznej. Kryzys migracyjny z 2015 roku, do którego doszło w następstwie wojny domowej w Syrii i który doprowadził do najwyższej w historii liczby wysiedleń, pogłębił niezadowolenie europejskich obywateli w zakresie działań dotyczących sprawiedliwości społecznej i integracji kulturowej. Poczucie wykluczenia z narodowego dyskursu w połączeniu z wcześniejszymi niepokojami natury ekonomicznej stało się siłą napędową zarówno dla lewicowych, jak i prawicowych ruchów populistycznych. Gwałtowny rozwój technologii, w szczególności zaś mediów społecznościowych, radykalnie zmienił procesy demokratyczne na przestrzeni ostatnich kilku lat. Dzieje się tak między innymi dlatego, że mieszkańcy Europy coraz częściej traktują Facebooka lub Twittera jako główne źródło informacji – równie często jak tradycyjne media i gazety. Zwiększyło to możliwości zaangażowania obywateli w procesy demokratyczne dzięki podejmowaniu działań na platformach cyfrowych oraz poprawiło ich przejrzystość, ale jednocześnie ułatwiło rozpowszechnianie dezinformacji i „fałszywych wiadomości”, które utrudniają prowadzenie debaty na podstawie rzetelnej wiedzy, a tym samym uderzają w podstawy liberalnej demokracji.
Ostatni składnik: COVID-19
Pojawienie się w Europie przypadków zachorowań na COVID-19 utrudniło życie obywateli Unii w niespotykanym dotychczas stopniu. Poskutkowało między innymi ograniczeniami swobody przemieszczania się, prawa do zgromadzeń i demonstracji, a także odroczeniem procesów wyborczych. Tak głębokie zmiany w rytmie życia, pracy, nauki oraz sposobie prowadzenia kontaktów towarzyskich czy podróżowaniu będą miały trwały wpływ na społeczeństwo. Jednak trwające programy szczepień dają nadzieję na powrót do normalności. Pakiet naprawczy UE, który promuje transformację ekologiczną i cyfrową, zachęca do szukania innowacyjnych rozwiązań, które ożywią europejską demokrację. Reakcja przywódców UE, a także krajowych i lokalnych polityków na problemy gospodarcze i społeczne będące następstwem pandemii COVID-19 ostatecznie nada kształt europejskiej demokracji liberalnej w XXI wieku.
Światełko w tunelu
Innowacje mające wzmocnić procesy demokratyczne w całej Europie to odpowiedź na wspomniane problemy. Weźmy na przykład konferencję w sprawie przyszłości Europy. Dzięki wielojęzycznej platformie cyfrowej (uruchomionej w kwietniu 2021 roku) oraz panelom obywatelskim i posiedzeniom plenarnym przewidzianym na kilka miesięcy konferencja daje europejskim obywatelom większą możliwość wypowiadania się na temat działań podejmowanych w UE i ich wpływu na życie przeciętnego człowieka. Nowy projekt to niepowtarzalna okazja do pokazania, w jaki sposób UE może nadal rozwijać się przez nawiązanie konstruktywnej rozmowy z obywatelami. Ożywimy w ten sposób demokrację europejską, by stała się bardziej interaktywna i lepiej przekładała się na życie mieszkańców. Aby odpowiednio zareagować na stojące przed nią wyzwania, potrzebujemy innowacyjnych, opartych na dowodach badań. Decydenci nie działają w próżni – polegają na solidnych danych, aby podejmować świadome decyzje. Unijny program „Horyzont 2020” oraz następujący po nim – program ramowy w zakresie badań naukowych i innowacji „Horyzont Europa” – aktywnie wspierają badaczy zajmujących się naukami humanistycznymi i społecznymi, którzy dążą do zrozumienia przyczyn opisywanych problemów i znalezienia ich rozwiązań. Badania przedstawione w tym wydaniu broszury dotykają różnych tematów, w tym braku bezpieczeństwa ekonomicznego, integracji kulturalnej i społecznej, tożsamości europejskiej, kwestii dotyczących młodych ludzi, dyplomacji, radykalizacji, technologii, dezinformacji i „fałszywych wiadomości”, a nawet sposobu, w jaki UE broni swoich wartości i promuje je na arenie międzynarodowej. Problemy, którym stawia czoła europejska demokracja, nie mają prostych rozwiązań, jednak UE może podjąć próbę obrony oraz wzbogacenia wartości i ustroju demokratycznego leżących u jej podstaw i nie zawaha się tego uczynić. Po zakończeniu pandemii czeka nas długa droga do odbudowy, jednak fantastyczne badania, które opisujemy w najnowszym wydaniu naszej broszury, mogą przynieść lepszą przyszłość wszystkim Europejczykom i Europejkom.
