Różnorodność biologiczna i usługi ekosystemowe: ochrona ekologicznych zasobów naszej planety
Jednak wiele gatunków zwierząt i roślin jest poważnie zagrożonych ze względu na niekontrolowany rozwój miast, intensywne rolnictwo, zanieczyszczenia, gatunki inwazyjne oraz zmiany klimatu wynikające z działalności człowieka. Według danych szacunkowych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody nawet 25% europejskich gatunków zwierząt jest obecnie zagrożonych wyginięciem.
Spojrzenie z szerszej perspektywy
Międzyrządowa Platforma Naukowo-Polityczna w sprawie Różnorodności Biologicznej i Funkcjonowania Ekosystemów (IPBES) opracowała dokument zawierający globalną ocenę stanu przyrody, ekosystemów oraz usług ekosystemowych (darów Matki Natury dla ludzi). Zwrócono w nim uwagę na światową tendencję dotyczącą utraty różnorodności biologicznej oraz wskazano na jej przyczyny. Oceny dokonywane przez IPBES opierają się między innymi na informacjach i wiedzy eksperckiej dostarczanych przez europejskie instytuty badań. Europejska strategia ochrony różnorodności biologicznej do 2020 roku zawiera 6 celów i 20 działań, których zadaniem jest powstrzymanie utraty różnorodności biologicznej i usług ekosystemowych w UE, a także ograniczenie utraty różnorodności biologicznej na świecie. Obecnie opracowywana jest strategia na okres po 2020 roku. Cele obejmują zaangażowanie w ochronę gatunków i siedlisk, utrzymanie i odbudowę ekosystemów oraz rozwój w kierunku bardziej zrównoważonej gospodarki rolnej i leśnej. Ponadto nacisk położony będzie na bardziej zrównoważone rybołówstwo, zdrowsze morza i oceany, walkę z rozprzestrzenianiem się gatunków inwazyjnych oraz pomoc w utracie gatunków roślin i zwierząt na całym świecie. Unia Europejska i jej państwa członkowskie przeznaczają na ochronę różnorodności biologicznej znaczne środki finansowe - w 2016 roku wydatki związane z ochroną różnorodności biologicznej oszacowano na około 13 mld euro, czyli 9% całkowitego budżetu. Z kolei unijne inwestycje w badania naukowe dotyczące różnorodności biologicznej w ramach programu „Horyzont 2020” wyniosły nawet 1,7 mld euro.
Znaczenie unijnych badań
Niniejsza broszura CORDIS Results Pack poświęcona jest 11 projektom finansowanym przez UE w ramach programów badawczych 7PR oraz „Horyzont 2020”. Są one dowodem na to, że badania nad różnorodnością biologiczną i usługami ekosystemowymi są potrzebne w Europie, aby mogła się rozwijać w sposób zrównoważony, a ponadto mają znaczenie dla obecnych i przyszłych celów polityki globalnej. W ramach inicjatywy BiodivERsA3 stworzono mapę projektów badawczych w dziedzinie różnorodności biologicznej, źródeł ich finansowania w całej Europie oraz zaproszeń do składania wniosków o dofinansowanie. Pomogła ona w zacieśnieniu współpracy między poszczególnymi programami i jednostkami finansującymi oraz w efektywniejszym wykorzystaniu zasobów. W wyniku prac projektu ESMERALDA opracowano innowacyjne strategie dotyczące mapowania i oceny dobrostanu europejskich ekosystemów i ich usług na szczeblu europejskim, krajowym i regionalnym. Zespół projektu ECOPOTENTIAL stworzył narzędzia pozwalające na łączenie technik obserwacji Ziemi z danymi terenowymi, służące do badania ekosystemów i lepszego zarządzania obszarami chronionymi, takimi jak parki narodowe, obiekty dziedzictwa światowego UNESCO, obszary Natura2000 oraz ekosystemy morskie. Celem projektu AfricanBioServices było włączenie działań w dziedzinie różnorodności biologicznej oraz funkcji i usług ekosystemowych wschodnioafrykańskiego regionu Serengeti-Mara do procesu zmian społeczno-gospodarczych i politycznych. Projekt AQUACROSS przyczynił się do poszerzenia wiedzy na temat zarządzania ekosystemami z myślą o zwiększeniu odporności ekosystemów wodnych i powstrzymaniu utraty różnorodności biologicznej. Ekosystemami, które zanikają najszybciej na świecie, są tereny podmokłe. Z tego względu stały się przedmiotem badań projektu SWOS, w ramach którego opracowano usługę umożliwiającą przekazywanie informacji i monitorowanie terenów podmokłych w oparciu o dane z satelitów Sentinel Europejskiej Agencji Kosmicznej. Projekty OPERAS i OPENNESS miały na celu identyfikację rzeczywistej wartości ekosystemów dla ludzi poprzez badanie reprezentatywnych przypadków i utworzenie społeczności praktyków. Wszystkie narzędzia, instrumenty i studia przypadków dotyczące usług ekosystemowych i naturalnego kapitału, opracowane w ramach obu projektów, są dostępne na portalu zasobów Oppla. Zespół projektu INSPIRATION opracował strategiczny program badań dotyczący wykorzystania gruntów i gleb, mający na celu utrzymanie najważniejszych usług ekosystemowych i odwrócenie procesu utraty różnorodności biologicznej wskutek użytkowania gruntów. W ramach projektu BIG4 zbadano cztery największe grupy owadów (chrząszcze, pszczoły, muchy i motyle) oraz usługi, których mogłyby potencjalnie dostarczać. W tym celu połączono metody z dziedziny genomiki, filogenetyki, informatyki, taksonomii, publikacji danych dotyczących różnorodności biologicznej i nauki obywatelskiej. Wszystkie te dane są przechowywane w bazach danych na całym świecie, w związku z czym zachodzi potrzeba opracowania narzędzi obliczeniowych umożliwiających zrozumienie i przewidywanie zmian różnorodności biologicznej. Założeniem projektu GLOBIS-B jest ustanowienie globalnej współpracy między ośrodkami badawczymi w celu wykorzystania tych danych w konkretnych zastosowaniach.
