Identyfikacja rzeczywistej wartości ekosystemów
Ekosystemy zapewniają nam szereg zasobów, dóbr i usług, ale ich nadmierne użytkowanie i eksploatacja zagrażają ich zdolności do dalszego funkcjonowania w sposób, który wspiera ludzką egzystencję. Koncepcja usług ekosystemowych, nazywanych czasem „darem Matki Natury dla ludzi”, odnosi się do tego zagrożenia poprzez przeformułowanie wykorzystania zasobów środowiskowych, wyraźne uznanie zależności człowieka od natury oraz dostrzeżenie potrzeby skuteczniejszego zarządzania zasobami naturalnymi i ich lepszej ochrony. Choć są brane pod uwagę w ramach polityki wysokiego szczebla, jak np. w Konwencji o różnorodności biologicznej i europejskiej strategii ochrony różnorodności biologicznej, wykorzystanie usług ES w toku podejmowania decyzji pozostaje wyzwaniem. W ramach finansowanego ze środków UE projektu OPERAS zbadano, w jaki sposób i na jakich warunkach koncepcja usług ES może zostać rozszerzona poza środowisko akademickie i wdrożona w celu wspierania zrównoważonego zarządzania ekosystemami. Integracja usług ES w planach zarządzania Składające się z 27 instytucji akademickich i firm konsultingowych z całej Europy konsorcjum przeprowadziło systematyczny przegląd luk w wiedzy, potrzeb użytkowników i najlepszych praktyk w celu lepszego poznania podstaw polityki i wsparcia procesu decyzyjnego. Opracowało także techniki i narzędzia zarządzania ekosystemami i przetestowało je w ramach dwunastu „wzorcowych” studiów przypadku. Jednym przykładem jest stabilizacja wydm przy pomocy rośliny o nazwie piaskownica, aby ratować wybrzeże Barcelony i różnorodność biologiczną tego terenu. Badacze skwantyfikowali także wpływ praktyk leśnictwa na gospodarkę wodną. Stworzone w ramach projektu narzędzia wykazały, że na stężenie azotanów w lesie istotny wpływ miały metody zbiorów, konkurencja leśna, wysokość nad poziomem morza oraz czas od zakończenia zbiorów. W ramach projektu opracowano zestaw 30 wskaźników efektywności i wydajności instrumentów wykorzystywanych w ocenach usług ES, łączących kapitał naturalny (w tym pokłady geologiczne, glebę, powietrze, wodę i wszystkie istoty żywe) z dobrobytem ludzi. Jak wycenić krajobraz? Uczestnicy projektu OPERAS opracowali zestaw narzędzi umożliwiających odkrycie niepieniężnej wartości krajobrazów, prosząc różne osoby o wybór opcji zagospodarowania terenu i wskazanie na mapie obszarów, które ich zdaniem mają duże znaczenie kulturowe. Pomaga to ludziom łączyć wyznawane przez nich wartości z krajobrazem, a decydenci mogą dzięki temu znaleźć miejsca o wysokiej wartości. Inicjatywa minimalizuje szkody w ekosystemach i zapewnia dobrobyt społeczeństwa poprzez skuteczną integrację usług ES w różnych sektorach polityki. Koordynator projektu, profesor Mark Rounsevell, wyjaśnia: „Ważne jest, aby przy opracowywaniu planów zarządzania ekosystemami zwracać uwagę na to, co cenią ludzie, ponieważ tradycyjne metody ekonomiczne nie są wystarczające do określenia pełnych korzyści z usług ES. Społeczno-kulturalna ocena może tym samym pozwolić na bardziej wszechstronne podejście do wartości”. Rozwój rynku wiedzy Decyzje dotyczące użytkowania gruntów wymagają kompromisu między przestrzenią i czasem oraz między zainteresowanymi stronami. Na szczęście teraz dostępne są narzędzia OPERAS, które mogą pomóc decydentom w skutecznym osiąganiu kompromisów. „Istnieje wiele metod, podejść i narzędzi wspierających zarządzanie ekosystemami, ale ich stosowanie wymaga dzielenia się prawdziwymi przykładami, na których można się uczyć najlepszych praktyk”, mówi prof. Rounsevell. Naukowcy i praktycy opracowali internetowy portal zasobów Oppla, który zawiera wszystkie narzędzia, instrumenty i studia przypadków z projektów OPERAS oraz OPENNESS. W ramach tego centrum wiedzy utworzono społeczności praktyków oraz rynek wiedzy, na którym prezentowane są najnowsze doniesienia na temat ES. Obejmuje ono ESCom-Scotland, co jest skrótem od Ecosystem Services Community – Scotland, (szkocką Społeczność Usług Ekosystemowych) wspólnotową praktykę, która będzie istnieć nawet po zakończeniu projektu. Jak podsumowuje prof. Rounsevell: „Oppla reprezentuje organizację non-profit, której misją jest pomaganie ludziom w podejmowaniu działań na rzecz dobra ludzkości”. W ramach inicjatywy OPERAS połączono wysiłki badaczy, decydentów i praktyków w celu wspierania praktyk zrównoważonego zarządzania ekosystemami i promowania wiedzy o usługach ES, co zagwarantuje szeroki zakres zastosowań w całej Europie. Ich pozytywne korzyści społeczno-ekonomiczne obejmują politykę, która będzie chronić środowisko naturalne, poprawiać dobrobyt obywateli i wspierać ekologiczną gospodarkę UE.
Słowa kluczowe
OPERAS, usługi ekosystemowe (ES), rynek wiedzy, zrównoważone zarządzanie
