Palące problemy z zagospodarowaniem terenu w ekosystemie Serengeti-Mara
Serengeti-Mara to jedno z niewielu miejsc występowania dzikich zwierząt, które monitorowane jest od późnych lat 50. ubiegłego wieku. Do niedawna nie przykładano większej wagi do zbadania społecznych i politycznych zmian, które mogą wpływać na ten obszar. Zmieniło się to dzięki finansowanemu przez UE projektowi AfricanBioServices. Jednym z kluczowych działań projektu było „połączenie danych ekologicznych, klimatycznych i społeczno-ekonomicznych i stworzenie wspólnych ram baz danych do użytku wewnętrznego, dla ogółu społeczeństwa oraz dla naukowców prowadzących w przyszłości badania”, podkreśla koordynator projektu, prof. Eivin Røskaft. W parkach coraz tłoczniej Wzrost populacji ludzkiej należy do najwyższych – w Serengeti Mara wynosi 4,3 %, podczas gdy w skali kraju jest to tylko 2,9 %. „Wraz z tym wzrostem powstają nowe drogi, ogrodzenia i ośrodki miejskie. Ludzie sprowadzają ze sobą także więcej trzody, co zwiększa obciążenie wypasami”, wskazuje prof. Røskaft. Dzika zwierzyna spychana jest coraz bardziej wgłąb parku, gdyż zwierzęta gospodarskie czynią z nocnego wypasu aktywność nielegalną. W rezultacie będące gatunkiem dominującym antylopy gnu zajmują pastwiska o 9 % rzadziej, co w ujęciu rocznym oznacza 36 dni mniej. Ma to znaczący wpływ na usługi ekosystemowe, takie jak mięso dzikich zwierząt, a także na potencjał turystyczny. Wypalać, czy nie wypalać? Oto jest pytanie Aby kontrolować występowanie kleszczy i różnych chorób oraz regenerować trawę dla zwierząt pasących się, osoby zarządzające tymi terenami często przeprowadzają kontrolowane wypalanie. Prof. Røskaft zwraca uwagę: „Pożary na sawannie mają szkodliwy wpływ na nosorożce czarne, które preferują wypasanie na obszarach, gdzie trawa wypalana jest raz na 10 lat. Nasze badanie wykazało, że nosorożce celowo unikają często wypalanych terenów, gdyż wskutek tego brakuje na nich roślin, które te zwierzęta preferują”. Z drugiej strony dr John Bukome z Instytutu badań nad dziką przyrodą w Tanzanii ustalił, że na obszarach regularnie wypalanych występowała mniejsza liczba obcych gatunków roślin, które są innym rodzajem zagrożenia dla równowagi ekosystemu. Naukowcy obliczyli, że zwiedzając ten park istnieje 80 % szans na spotkanie się z obcym gatunkiem roślinnym. Rola IT w podtrzymaniu trwałości Serengeti-Mara W ramach projektu AfricanBioServices tworzone są dwie aplikacje: Serengeti animal tracker służąca do śledzenia migracji antylop gnu, oraz ServiceScape, która pomaga zarządcom parku odkrywać potencjalne scenariusze przyszłości poprzez wizualizację wynikających z różnych strategii zarządzania konsekwencji dla związanych z dziką przyrodą usług ekosystemowych. „Mając obecnie tak znakomite wyniki, w kolejnych etapach musimy stworzyć ogólnodostępną bazę danych, która pozwoli znaleźć rozwiązania dla faktycznych problemów społeczno-ekonomicznych”, wskazuje prof. Røskaft. „Zaufanie i odpowiednie zaplecze techniczne są niezbędne dla tego projektu Big Data i to właśnie jest teraz największym wyzwaniem”, dodaje. Współpraca z decydentami i społecznościami Zależność od usług ekosystemu, takich jak dostępność mięsa dzikich zwierząt, najwyraźniej zaznaczona jest w regionach rozwijających się, gdzie ubóstwo ogranicza dostęp do zasobów. Projekt AfricanBioServices zachęca mieszkańców do przyjmowania zrównoważonych metod zarobkowych, jak ekoturystyka, lub przejście na alternatywne źródła mięsa, jak drób i ryby. Dzieci w wieku szkolnym wchodzą w rolę informatorów, co pozwala im poprzez zabawę zrozumieć nielegalne zagrabianie zasobów naturalnych. Innym tego rodzaju podejściem jest gra planszowa, w której scenariusz może przyjąć różne zakończenia w zależności od początkowych wyborów i działań. „Ponadto dla powszechnych gatunków dzikich stworzyliśmy prognozę rozwoju populacji do 2100 r. Uwzględniliśmy trzy możliwości rozwoju sytuacji w związku ze zmianami klimatu, co pomoże osobom opiekującym się rezerwatami opracować odpowiednie strategie”, wyjaśnia prof. Røskaft. Prognozy wspomogą proces podejmowania decyzji w oparciu o informacje Prof. Røskaft tak podsumowuje znaczenie projektu AfricanBioServices dla rezerwatu Serengeti-Mara: „Projekt AfricanBioServices opierał się na ważnych doniesieniach naukowych i takimi także zaowocował. Jednak umożliwił również nawiązanie silnej współpracy między jednostkami z różnych narodów, instytucji, pokoleń i narodowości, władających różnymi językami, przynależących do różnych klas i zajmujących się różnymi dziedzinami”.
Słowa kluczowe
AfricanBioServices, Serengeti-Mara, dzika przyroda, usługi ekosystemowe, wypasanie
