Globalna współpraca w celu badania zmian w biosferze
Obecnie przewidywanie utraty różnorodności biologicznej jest niezwykle trudnym zadaniem, nawet gdy chodzi wyłącznie o określony region świata lub kilka wybranych gatunków. Zrobienie tego samego dla całej biosfery wydaje się wręcz niemożliwe. Jedną z przyczyn tych trudności jest uciążliwość związana z pozyskiwaniem odpowiednich danych, przede wszystkim z racji tego, że są one rozproszone w wielu repozytoriach i nie są kompletne. Projekt GLOBIS-B finansowany przez UE w ramach programu „Horyzont 2020” postanowił stawić czoła temu wyzwaniu, opracowując podejścia badawcze oraz usługi infrastrukturalne wymagane do obliczenia kluczowych zmiennych dotyczących różnorodności biologicznej (EBV). EBV stanowią kluczowe zbiory danych służące do obliczania wskaźników obrazujących zmiany w różnych aspektach i wymiarach różnorodności biologicznej (takich jak geny, gatunki i społeczności). Organizacja Group on Earth Observations Biodiversity Observation Network – GEO BON opracowała i przedstawiła zestaw stosownych zmiennych, których zastosowanie pozwoli na zwiększenie naszego zrozumienia złożoności naturalnych systemów. Projekt GLOBIS-B pomógł organizacji w promowaniu globalnej współpracy między ośrodkami badawczymi, wykorzystaniu najistotniejszych danych w kontekście różnych skal czasowych i przestrzennych, a także w zakresie usług niezbędnych do wykorzystania tych danych w konkretnych zastosowaniach. Lepsza współpraca Współpraca w ramach projektu pozwoliła na zapewnienie niezbędnych możliwości w zakresie przetwarzania dużych zbiorów danych na potrzeby procesów obliczeniowych prowadzonych dzięki danym i serwisom internetowym dostarczanym przez różne ośrodki badawcze. „Celem projektu GLOBIS-B było promowanie globalnej współpracy między światowej klasy ośrodkami badawczymi przy koncentracji na usługach ukierunkowanych na wspieranie przełomowych badań zajmujących się pomiarem wskaźników zmiany różnorodności biologicznej”, mówi Wouter Los, badacz i koordynator projektu CReATIVE-B poprzedzającego projekt GLOBIS-B. Wykorzystanie EBV ułatwi monitorowanie różnorodności biologicznej na całym świecie dzięki uzyskiwaniu ujednoliconych i znormalizowanych danych dotyczących różnorodności biologicznej pochodzących z wielu zróżnicowanych źródeł. Umożliwi to między innymi określenie minimalnego zestawu najważniejszych zmiennych do celów badawczych, opracowywania sprawozdań i reagowania na zmiany różnorodności biologicznej. Jak wyjaśnia Wouter Los, „EBV obejmują wielowymiarowe aspekty różnorodności biologicznej, w tym różnorodność genetyczną wybranych gatunków dzikich i domowych, liczebność populacji gatunków reprezentatywnych, trójwymiarowe struktury siedlisk oraz wskaźniki zatrzymywania składników odżywczych we wrażliwych ekosystemach”. Łącząc ekspertów Inicjatywa umożliwiła zrzeszenie czołowych naukowców, operatorów światowych ośrodków badawczych, ekspertów technicznych i specjalistów w dziedzinie interoperacyjności prawnej, którzy wspólnie podjęli temat potrzeb badawczych oraz rozwiązań technicznych, jednocześnie wspierając problematykę zrozumienia różnorodności biologicznej i zmian zachodzących w ekosystemach. „Kluczową kwestią było zniwelowanie ograniczeń prawnych uniemożliwiających wzajemne wykorzystywanie zgromadzonych danych i oprogramowania pochodzącego z różnych źródeł, a także nawiązywania kontaktów z krajowymi, ponadnarodowymi i globalnymi organami odpowiedzialnymi za kształtowanie polityki”, komentuje Los. Partnerzy w ramach projektu skupili się na praktycznych sposobach rozwiązywania kwestii naukowych leżących u podstaw koncepcji EBV, związanych z nimi danych oraz wymogów technicznych pozwalających na przeprowadzanie wymaganych obliczeń w celu ich uzyskania. Prace objęły między innymi kwestie dostępu do odpowiednich zbiorów danych, ujednolicenia danych na potrzeby konkretnego celu, jakim jest obliczanie EBV, uzupełniania luk i braków w zgromadzonych danych, a także publikacji wyników obliczeń i opracowywania różnych wskaźników zmian różnorodności biologicznej. Naukowcy zajęli się również kwestią prawnej interoperacyjności danych i oprogramowania. Po przeanalizowaniu obecnych praktyk naukowcy zalecili właścicielom danych praktyczne rozwiązania oparte na otwartych licencjach (Creative Commons). Warsztaty z udziałem przedstawicieli organów odpowiedzialnych za kształtowanie polityki i finansowanie zaowocowały sformułowaniem wspólnych zaleceń dotyczących polityki i ośrodków badawczych w zakresie kolejnych kroków, jakie należy podjąć w celu wdrożenia wyników i osiągnięć projektu w praktyce. Lepsze zrozumienie i korzyści Projekt GLOBIS-B pozwolił na poszerzenie wiedzy na temat koncepcji EBV i tego, w jaki sposób ośrodki badawcze mogą ze sobą współpracować w celu realizacji obliczeń na potrzeby opracowywania EBV. Inicjatywa ta podkreśliła również, w jaki sposób zarówno organy odpowiedzialne za wyznaczanie kierunków polityki, jak i przedstawiciele świata nauki mogą odnosić korzyści wynikające z danych związanych z EBV. Wouter Los twierdzi, że: „Skoordynowany test w zakresie obliczania EBV w celu pomiaru zmian różnorodności biologicznej związanych z występowaniem gatunków inwazyjnych wykazał, że wyniki osiągnięte w ramach projektu GLOBIS-B mogą zostać zastosowane w praktyce”. Projekt przyniesie korzyści decydentom i jednostkom odpowiedzialnym za kształtowanie polityki, którym leży na sercu kwestia zanikania różnorodności biologicznej. „Oprócz agencji lokalnych i krajowych należą do nich główne międzynarodowe organy odpowiedzialne za kształtowanie polityki, takie jak Konwencja o różnorodności biologicznej oraz Międzyrządowa Platforma Naukowo-Polityczna w sprawie Różnorodności Biologicznej i Funkcjonowania Ekosystemów. Projekt GLOBIS-B przyczynił się również do rozwoju międzynarodowych sieci naukowych, takich jak Research Data Alliance i International Conference on Research Infrastructures”, zaznacza Los.
Słowa kluczowe
GLOBIS-B, różnorodność biologiczna, badania naukowe, kluczowe zmienne dotyczące różnorodności biologicznej (EBV), infrastruktura, wskaźnik
