Od Sokratesa do współczesnej nauki: nowe perspektywy w europejskiej filozofii
„Odpowiedź na wielkie pytanie o życie, wszechświat i wszystko inne brzmi czterdzieści dwa” – Autostopem przez Galaktykę
Dlaczego zatem w ogóle uczymy się filozofii? Ta dziedzina nauki stanowi fundament krytycznego myślenia – umiejętności, która jest niezbędna w wielu zawodach stanowiących część gospodarki opartej na wiedzy. Choć nasze postmodernistyczne i postindustrialne społeczeństwo różni się w bardzo dużym stopniu od starożytnych cywilizacji, z których wywodzili się myśliciele tacy jak Platon czy Arystoteles, fundamentalna natura filozofii i jej wartość dla ludzkości pozostaje taka sama jak wiele wieków temu. Wszystko dzięki temu, że pozwala nam na zadawanie ważnych pytań na temat naszego życia i egzystencji, a następnie poszukiwanie odpowiedzi. Czym jest sprawiedliwość? Co jest słuszne? Czym jest szczęście? Co oznacza dobre życie? Jak wygląda idealne społeczeństwo? Kim jesteśmy? Wszystkie te pytania są tak samo aktualne dzisiaj, jak w starożytności. Niektórzy mogą narzekać, że stawianie takich pytań jest bezcelowe, a dojście do wiążących i jednoznacznych wniosków niemożliwe, zwłaszcza przy wykorzystaniu procesu naukowego obejmującego etapy postawienia hipotezy, przeprowadzenia badań oraz opracowania danych i wniosków. To nie jest jednak sposób, w jaki działają filozofowie. Nauka jest oczywiście niezwykle ważna – na tyle, że poświęciliśmy jej ponad sto numerów naszego magazynu. Opieramy się na badaniach naukowych i na metodzie naukowej, by zrozumieć otaczający nas świat i rozwijać naszą technologię. W obliczu wyzwań, jakim musimy stawić czoła jako ludzkość, takich jak walka ze zmianą klimatu, nauka stanowi wręcz klucz do naszego przetrwania jako gatunku. Wszystko to nie oznacza jednak, że filozofia nie jest w stanie niczego nam zaoferować. To właśnie na niej opiera się rozwój naszej moralności oraz naszych wartości, to dzięki filozofii jesteśmy w stanie zrozumieć, dlaczego przedkładanie ludzkiego szczęścia nad ludzkie nieszczęście nie tylko leży w naszym interesie, ale jest też w gruncie rzeczy słusznym sposobem postępowania. Innymi słowy, nauka nie daje odpowiedzi na wszystkie pytania. Może pomóc nam zrozumieć, jak działa otaczający nas Wszechświat, ale nie odpowie nam na pytanie, jakie jest nasze miejsce w tym Wszechświecie bądź czym jest wartościowe życie. To właśnie takie pytania są domeną filozofii. Filozofia sama w sobie jest bardzo wielowymiarową dziedziną, obejmującą wiele zróżnicowanych obszarów – od filozofii politycznej i metafizyki, przez logikę i matematykę, aż po filozofię języka, językoznawstwo i filozofię nauki samej w sobie. Trudno znaleźć dziedzinę nauki, na którą filozofia nie wywiera wpływu i nie odciska swojego piętna. Wszyscy stykamy się w codziennym życiu z ideami i koncepcjami filozoficznymi, często nawet nie zdając sobie z tego sprawy – niezależnie od tego, gdzie mieszkamy i czym zajmujemy się na co dzień. Można pokusić się nawet o stwierdzenie, że filozofia jest motorem naszego człowieczeństwa. Projekty w ramach programu „Horyzont 2020” zwykle realizują międzynarodowe konsorcja, w których skład wchodzi szereg dużych i znaczących organizacji. W przypadku finansowanych ze środków Unii Europejskiej badań i inicjatyw związanych z filozofią byłoby to niemożliwe, jednak w ramach programu „Horyzont 2020” wsparcie otrzymują także między innymi obiecujący badacze zajmujący się dziedziną filozofii oraz ich wyjątkowe badania – najczęściej poprzez granty Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych (ERBN) i indywidualne stypendia w ramach działania „Maria Skłodowska-Curie”. W tym numerze specjalnym magazynu Research*eu nie znajdziecie co prawda odpowiedzi na wielkie pytanie o życie, Wszechświat i całą resztę, ale poznacie siedmioro utalentowanych badaczy i projekty, którymi się zajmowali. Z chęcią poznamy opinie naszych czytelników. Pytania i sugestie można przesyłać na adres: editorial@cordis.europa.eu.
