Innowacyjne badania naukowe tworzą pozytywną wizję przyszłości pracy
Praca jest jednym z głównych aspektów naszego codziennego życia, które pandemia COVID-19 wywróciła do góry nogami. Z powodu restrykcji i obostrzeń miliardy ludzi na całym świecie pozostały w domach, w wyniku czego dotychczas tętniące życiem budynki biurowe pozostawały puste, a drogi pełne ludzi dojeżdżających do swoich miejsc pracy opustoszały. Nie można przy tym zapominać, że nie wszyscy mieli przywilej pracy z domu. Pracownicy zatrudnieni przy pracach fizycznych, w fabrykach, magazynach i handlu detalicznym nie mieli możliwości zabrania swojej pracy do domu, w wyniku czego często czekały ich zwolnienia, postojowe finansowane przez państwa, a w niektórych przypadkach konieczność narażenia się na zachorowanie, by móc nadal pracować na utrzymanie swoje i rodziny.
Dekada wyzwań
W miarę stopniowego wygasania pandemii w Europie jasne staje się, że świat pracy ulega kompleksowej transformacji, jednak wiele spośród filarów, na których opierają się dostrzegane obecnie zmiany, istniało jeszcze przed jej wybuchem. Unia Europejska już od ponad dekady borykała się z problemami nierówności społecznych, braku miejsc pracy wymagających wysokich kwalifikacji, niepewności zatrudnienia i spowolnienia gospodarczego w wielu regionach Europy. Źródeł wielu spośród tych problemów można doszukiwać się we wstrząsach wtórnych kryzysu rynków finansowych z lat 2008–2009, a także w późniejszym kryzysie strefy euro i polityki oszczędności. Wiele państw członkowskich Unii Europejskiej zmaga się również z problemem braku wzrostu wydajności pracy, który często przeradza się wręcz w jej spadek. Pojawiają się też lęki, że popularyzacja automatyzacji wyprze ludzi z tradycyjnych miejsc pracy fizycznej, co doprowadzi do powszechnego bezrobocia.
Pozytywna wizja przyszłości pracy
Istnieją jednak pewne przesłanki, które wskazują na to, że Europa może wykorzystać szanse oferowane przez odbudowę gospodarczą po pandemii, która właśnie się rozpoczyna. UE chce do 2050 roku osiągnąć neutralność pod względem emisji dwutlenku węgla. Strategią, która ma przyświecać jej w czasie kompleksowej transformacji społecznej i gospodarczej, jest Europejski Zielony Ład. UE uzupełnia ten cel swoim podejściem do koncepcji Przemysł 5.0 zorientowanym na rozwój zrównoważonego, skoncentrowanego na człowieku i odpornego europejskiego przemysłu, które doprowadzi do utworzenia milionów miejsc pracy dla wykwalifikowanych pracowników w zmienionych lub całkowicie nowych branżach powstałych w wyniku wdrażanych zmian. W celu dalszego wsparcia Europy w odbudowie po pandemii, a także postawienia potrzeb mieszkańców i pracowników na pierwszym miejscu listy priorytetów, Komisja Europejska ogłosiła niedawno swój plan działania – europejski filar praw socjalnych. Ta kompleksowa strategia opiera się na 20 zasadach, których celem jest zbudowanie do 2030 roku silnej Europy socjalnej, która będzie sprawiedliwa, będzie sprzyjała włączeniu społecznemu i oferowała wiele możliwości. Niektóre z zasad dotyczących pracy obejmują między innymi prawo do edukacji charakteryzującej się dobrą jakością, szkoleń oraz uczenia się przez całe życie, a także do równego traktowania i równych szans, bezpiecznego i elastycznego zatrudnienia, sprawiedliwego wynagrodzenia, równowagi między życiem zawodowym a prywatnym, dialogu społecznego między pracownikami a pracodawcami, a także ochrony socjalnej. Przywódcy UE jednogłośnie przyjęli cele na rok 2030 określone w europejskim filarze praw socjalnych w czasie unijnego szczytu w portugalskim Porto, który miał miejsce 8 maja 2021 roku.
Badania filarem nowej wizji
Jak zawsze, wdrażanie nowatorskich polityk i działań wymaga badań i opracowania innowacyjnych rozwiązań. Ich stworzenia podjęli się badacze odpowiedzialni za 11 projektów finansowanych w ramach unijnego programu „Horyzont 2020”, które stanowią źródło pomysłów i wyjątkowych badań stanowiących przyczynek do realizacji unijnej wizji sprawiedliwej, integracyjnej i pełnej możliwości przyszłości pracy, opartej na uczeniu się przez całe życie, edukacji i rozwoju nowych umiejętności, a także automatyzacji i cyfryzacji, dialogu społecznym i organizacji miejsc pracy. Projekty BIGPROD oraz MICROPROD koncentrowały się na zwiększaniu wydajności pracy w Unii Europejskiej, natomiast badacze z projektów DOIT, NEMESIS oraz SIRIUS przyglądali się bliżej innowacyjnym rozwiązaniom pozwalającym na wprowadzanie innowacji społecznych i rozwoju umiejętności w zakresie przedsiębiorczości – ostatni spośród projektów skupiał się na migrantach, uchodźcach i osobach ubiegających się o azyl w Europie. Konsorcjum projektu TECHNEQUALITY skupiło się na wpływie automatyzacji i innych nowatorskich rozwiązań na zatrudnienie i pracę w dłuższej perspektywie czasowej. W broszurze znajdują się także artykuły na temat dwóch nowych projektów – BEYOND4.0 oraz UPLIFT, które nadal nie dobiegły końca, ale już teraz stanowią źródło cennych informacji na temat zmian w świecie pracy.