Ubiegające się o azyl osoby LGBTI+ domagają się bardziej sprawiedliwego systemu
Liczba wniosków o udzielenie azylu składanych przez lesbijki, gejów, osoby biseksualne, transseksualne, interseksualne oraz osoby o innych orientacjach seksualnych, płciach i nonkonformizmie płciowym (LGBTI+) stale rośnie. Osoby te często spotykają się z dyskryminacją i mogą być ofiarami prześladowań w krajach, w których się urodziły, co sprawia, że muszą starać się o udzielenie azylu w mniej wrogich krajach. Chociaż liczba osób ze społeczności LGBTI+ uciekających przed prześladowaniami rośnie, względnie brak badań naukowych i raportów organizacji pozarządowych skupiających się na tym bardzo specyficznym rodzaju wniosku o udzielenie azylu. Według Nuno Ferreiry, jednego z dyrektorów ośrodka Sussex Centre for Human Rights Research, wynika to głównie z faktu, że badacze i decydenci nie zdawali sobie dotąd sprawy z tego, że składanie wniosków o udzielenie azylu ze względu na orientację seksualną i tożsamość płciową jest w rzeczywistości powszechną sytuacją. „Do niedawna osoby ubiegające się o udzielenie azylu z tego powodu były raczej niezauważalne wśród większej populacji uchodźców. Tymczasem priorytety polityczne i medialne na ogół skupiają się gdzie indziej. Specjaliści najbardziej interesowali się rasistowskimi, ksenofobicznymi, homofobicznymi i transfobicznymi trendami społecznymi”, wyjaśnia. Przeprowadzając wywiady z prawie 500 osobami, w tym z decydentami, prawnikami, działaczami organizacji pozarządowych i osobami ubiegającymi się o udzielenie azylu, w ramach wspieranego przez Europejską Radę ds. Badań Naukowych projektu SOGICA (Sexual Orientation and Gender Identity Claims of Asylum): A European human rights challenge) udało się przedstawić szczegółowy obraz problemu, jak również sporządzić projekty zaleceń dotyczących przyszłych polityk. „Oferujemy kompleksową i dogłębną analizę wniosków o udzielenie azylu ze względu na orientację seksualną i tożsamość płciową. Opieramy ją na podejściu porównawczym, interdyscyplinarnym i empirycznym. Najpierw wykorzystaliśmy studia przypadków przeprowadzone w Niemczech, Włoszech i Zjednoczonym Królestwie, wraz z UE i Radą Europy. Podeszliśmy do nich, przyjmując podwójną perspektywę prawa oraz socjologii i uzupełniliśmy je o wywiady i ankiety. Szczególną dumą napawa nas to, że udało nam się dotrzeć do ponad 200 uchodźców i osób ubiegających się o udzielenie azylu ze względu na swoją orientację seksualną i tożsamość płciową”, dodaje Ferreira.
Ku stworzeniu lepszych polityk
Ustalenia projektu odzwierciedlają szereg problemów, z którymi borykają się osoby ubiegające się o udzielenie azylu ze względu na swoją orientację seksualną i tożsamość płciową. Na szczeblu europejskim Ferreira i jego zespół ustalili zwłaszcza, że wspólny europejski system azylowy (ang. Common European Asylum System, CEAS) nie odpowiada wystarczająco na potrzeby i prawa mniejszości pod względem orientacji seksualnej i tożsamości płciowej. Tymczasem Europejski Trybunał Praw Człowieka nie rozpatruje wniosków takich osób ubiegających się o udzielenie azylu w sposób, który rzeczywiście respektuje Europejską Konwencję Praw Człowieka. „Na poziomie krajowym wcale nie jest lepiej”, mówi Ferreira. „Organy odpowiedzialne za udzielanie azylów często postępują z wnioskami osób o odmiennej orientacji seksualnej i tożsamości płciowej w niewłaściwy i niezgodny z prawem sposób. Pozbawiają one wnioskodawców wysokiej jakości usług w zakresie doradztwa prawnego i tłumaczeń ustnych oraz bazują na stereotypach. Mają skłonność do zadawania natarczywych i poniżających pytań i stosują wygórowany standard dowodu”. Poza procesami prawnymi ustalenia projektu wskazują, że osoby wnioskujące o udzielenie azylu ze względu na swoją orientację seksualną i tożsamość płciową oraz uchodźcy są często narażeni na przemoc i dyskryminację pod względem zakwaterowania, dostępu do opieki zdrowotnej, rynku pracy i edukacji. Choć organizacje pozarządowe starają się temu zaradzić, często brakuje im środków. Ale nie wszystko ma się tak źle. Powstały pewne pozytywne praktyki, w tym interpretacje kluczowych definicji uchodźcy i rozwiązania proceduralne przyjazne osobom o odmiennej orientacji seksualnej i tożsamości płciowej, które zdaniem Ferreiry warto zastosować w całej Europie. „Wszystkie te ustalenia i nasze kluczowe propozycje mające na celu ogólną poprawę systemów azylowych w Europie szczegółowo omówiono w naszej książce, która zawiera analizę naszych wyników w kontekście Niemiec, Włoch i Zjednoczonego Królestwa. Książka ukaże się w drugiej połowie 2020 roku, w formacie elektronicznym o otwartym dostępie”, zauważa Ferreira. Poza tą książką zespół opublikował blisko 50 artykułów oraz bazę ponad tysiąca dokumentów orzeczniczych, dokumentów programowych i innych elementów związanych z udzielaniem azylu osobom ze względu na ich orientację seksualną i tożsamość płciową. W ramach projektu opracowano 30 zaleceń dotyczących polityk krajowych oraz 32 dotyczących polityk unijnych, które zostaną uwzględnione w nowej strategii UE na rzecz równości osób LGBTI+, jak ma nadzieję Ferreira. „Przewidujemy, że ostatecznie powstanie system azylowy, który – działając zgodnie z naszymi zaleceniami – zapewni wszystkim zaangażowanym podmiotom wystarczające szkolenie w kwestiach związanych z osobami o odmiennej orientacji seksualnej i tożsamości płciowej oraz przyczyni się do stworzenia kultury empatii wobec takich mniejszości. Punktem wyjścia do podjęcia decyzji powinno być samookreślenie się wnioskującego”, podsumowuje.
Słowa kluczowe
SOGICA, azyl, LGBTI+, orientacja seksualna, tożsamość płciowa