Bez załogi nie oznacza bez mężczyzn na pokładzie
Autonomiczne statki będą stanowiły prawdziwy przełom w sektorze żeglugi, całkowicie zmieniając jego krajobraz bezpieczeństwa. Choć wchodzimy jednak pełną parą w nową przyszłość tego sektora, wiele osób ma problemy z ustaleniem co właściwie oznacza pojęcie autonomii w tym obszarze. Faktem jest, że jednostki pływające bez załogi można nazwać autonomicznymi tylko wówczas, gdy ich systemy mogą samodzielnie podejmować decyzje i działać na ich podstawie. Pomimo że dysponujemy skalą stopni autonomii, trudno ustalić, jakim pojęciem nazwać jednostki, które są sterowane zdalnie. Uświadomili to sobie niedawno naukowcy prowadzący badania w ramach finansowanego ze środków Unii Europejskiej projektu STRAITSECURITY, którzy analizując zróżnicowane skutki prawne i implikacje polityczne wprowadzenia autonomicznych statków na międzynarodowe szlaki żeglugowe, natrafili na nowy problem związany z uprzedzeniami płciowymi. W większości badanych źródeł – dokumentów rządowych, artykułów naukowych i innych opracowań, zdalnie sterowane jednostki pływające są opisywane nacechowanym płciowo angielskim terminem „unmanned”, oznaczającego „bezzałogowe”, jednak jego dosłowne tłumaczenie brzmi „bez mężczyzn”. Jak czytamy w artykule autorstwa dr. Adama Fentona oraz dr. Ioannisa Chapsosa z Uniwersytetu w Coventry (Zjednoczone Królestwo), uczelni pełniącej rolę koordynatora projektu STRAITSECURITY, „termin ten jest powszechnie wykorzystywany w wielu często używanych akronimach i skrótach”. Przytoczone przykłady obejmują między innymi „akronim UMV, czyli «Unmanned Maritime Vehicles» oznaczający bezzałogowe jednostki morskie, a także szereg projektów realizowanych przez Marynarkę Wojenną Stanów Zjednoczonych nazwanych Large Unmanned Surface Vehicles, Medium Unmanned Surface Vehicles oraz Extra-Large Unmanned Undersea Vehicles, poświęcone opracowaniu bezzałogowych jednostek nawodnych i podwodnych różnych rozmiarów”.
Neutralne płciowo alternatywy
Czy istnieje zatem jakaś alternatywa? Autorzy artykułu popierają używanie w doniesieniach medialnych, a także w artykułach naukowych, dokumentach rządowych i publikacjach organizacji pozarządowych neutralnych płciowo określeń, takich jak na przykład „uncrewed” czy „crewless” również oznaczających „bezzałogowe”, jednak pozbawionych nacechowania płciowego. Taki dobór słów byłby „zgodny z piątym Celem Zrównoważonego Rozwoju ONZ dotyczącym równości płci” i „pozwoliłby na uznanie i docenienie wkładu i osiągnięcia osób niebędących mężczyznami w tym historycznie zdominowanym przez mężczyzn sektorze”. Wszak stereotypy społeczne mówiące, że na statkach mogą pracować wyłącznie mężczyźni, już od dawna nie odzwierciedlają dzisiejszej rzeczywistości. Autorzy artykułu przytaczają szereg przykładów: „W Marynarce Wojennej Stanów Zjednoczonych kobiety stanowią obecnie 19 % kadry oficerskiej oraz 20 % ogółu stanu osobowego, służąc w każdym stopniu, od marynarza do admirała i wykonując wszystkie zadania, od pracy nurka głębinowego po pilotowanie samolotów. Z kolei w 2019 roku kobiety stanowiły blisko 10 % stanu osobowego Royal Navy, która otrzymała w tym samym roku tytuł jednego z najlepszych brytyjskich pracodawców dla kobiet”. Jednym z powodów, dla których w odniesieniu do żeglugi nadal używa się terminów nacechowanych płciowo, jest fakt, że znajdują się one w dokumentach prawnych takich jak między innymi UNCLOS, czyli Konwencja Narodów Zjednoczonych o prawie morza. Właśnie z tego względu autorzy sugerują, że długotrwała debata na temat potrzeby aktualizacji przestarzałych definicji i technologii zawartych w UNCLOS powinna zostać poszerzona o dyskusje na temat aktualizacji terminologii związanej z płcią. „Choć nacechowana płciowo terminologia znajdująca się w aktach prawa międzynarodowego powinna zostać zmieniona, jej istnienie nie powinno stanowić przeszkody do zmiany terminologii w dyskursie, dyskusjach, komentarzach i sprawozdaniach”, podsumowują autorzy. Projekt STRAITSECURITY (Hybrid threats to Indonesia’s Maritime Security: an assessment of cyber and cyber-physical vulnerabilities in the world’s busiest shipping lanes), którego realizacja rozpoczęła się w 2022 roku, jest poświęcony analizom istniejących polityk oraz praw dotyczących sektora morskiego pod kątem wyzwań stawianych przez rozwój technologii oraz zagrożenia cyberbezpieczeństwa. Realizacja projektu dobiegnie końca w 2024 roku. Więcej informacji: projekt STRAITSECURITY
Słowa kluczowe
STRAITSECURITY, płeć, statek autonomiczny, żegluga, statek, jednostka, bezzałogowa, unmanned, uprzedzenia płciowe
