Pięć podtypów choroby Alzheimera
Opublikowane niedawno badanie opisuje pięć molekularnych podtypów choroby Alzheimera i dowodzi, że podtypy te są powiązane z różnymi genetycznymi czynnikami ryzyka oraz patologiami choroby. Wyniki badania, która ukazały się w czasopiśmie „Nature Aging”, wskazują na konieczność stosowania metod spersonalizowanych, pozwalających uwzględnić tę różnorodność podczas diagnozowania i leczenia choroby. Choroba Alzheimera jest coraz poważniejszym problemem z zakresu zdrowia publicznego w Europie z uwagi na szybkie starzenie się ludności. Cierpi na nią już około 7 milionów mieszkańców kontynentu. Stanowi ona główną przyczynę demencji, charakteryzującej się pogorszeniem pamięci, myślenia, zachowania i zdolności do wykonywania codziennych czynności. Na chorobę Alzheimera nie ma obecnie lekarstwa, a leczenie koncentruje się na spowolnieniu progresji choroby i łagodzeniu objawów.
Odpowiedzi tkwiące w białkach
Przy wsparciu ze środków finansowanych przez UE projektów EPAD, EPND, MIRIADE i 3TR naukowcy postanowili zbadać heterogeniczność choroby Alzheimera, posiłkując się proteomiką. Proteomika oznacza badanie struktury i składu różnych białek, ich wzajemnych interakcji oraz roli, jaką odgrywają w organizmie. Korzystając z proteomiki opartej na spektrometrii mas, zespół przeanalizował płyn mózgowo-rdzeniowy 419 osób z chorobą Alzheimera oraz 187 osób zdrowych z grupy kontrolnej. Spośród przypadków z chorobą Alzheimera 107 osób wykazywało normalne funkcje poznawcze, 103 miało łagodne zaburzenia poznawcze, a 209 cierpiało na demencję. W toku serii analiz zidentyfikowano 1058 białek związanych z chorobą Alzheimera, które w połączeniu z charakterystyką kliniczną pacjentów pozwoliły wskazać na istnienie pięciu odrębnych podtypów tej choroby. Zmiany poziomów białek różnych podtypów choroby Alzheimera sugerowały występowanie różnych procesów molekularnych. Podtyp 1 charakteryzował się białkami związanymi z hiperplastycznością neuronów, podtyp 2 – aktywacją układu immunologicznego, podtyp 3 – dysregulacją RNA, podtyp 4 – dysfunkcją splotu naczyniówkowego, a podtyp 5 – upośledzeniem bariery krew-mózg. Podtyp 3 był powiązany ze znacznie bardziej agresywną progresją choroby niż pozostałe cztery podtypy. Zespół zaobserwował, że każdy podtyp choroby Alzheimera był związany z różnymi genetycznymi czynnikami ryzyka, a także różnymi czasami przeżycia i szybkością progresji choroby. „Biorąc pod uwagę różne wzorce procesów molekularnych i profile ryzyka genetycznego choroby Alzheimera, jest prawdopodobne, że podtypy choroby będą wymagały stosowania specyficznych metod leczenia”, dodają naukowcy. „Na przykład osoby z podtypem 1 mogą odnieść korzyści z leczenia aktywującego TREM2, z podtypem 2 z wrodzonych inhibitorów odporności, z podtyp 3 z oligonukleotydów antysensownych, które przywracają przetwarzanie RNA, z podtypem 4 z hamowania infiltracji monocytów, a z podtypem 5 z leczenia naczyń mózgowych. Jednocześnie od danego podtypu mogą zależeć skutki uboczne określonych metod leczenia. Przykładowo, jako że przeciwciała mogą łatwiej przekraczać barierę krew-mózg u osób z podtypem 5, osoby te mogą być narażone na zwiększone ryzyko krwawienia mózgowego, które może wystąpić podczas leczenia przeciwciałami. Przyszłe badania powinny mieć na celu (ponowne) przeanalizowanie proteomiki w próbkach z badań klinicznych, aby sprawdzić, czy określone terapie mają wpływ na dane podtypy”. Projekty EPAD, EPND i 3TR zostały wsparte w ramach inicjatywy w zakresie leków innowacyjnych, partnerstwa między Unią Europejską a europejskim przemysłem farmaceutycznym. Realizacja projektu EPAD (European Prevention of Alzheimer's Dementia Consortium) zakończyła się w 2019 r. Projekt MIRIADE (Multi-omics Interdisciplinary Research Integration to Address DEmentia diagnosis) kończy się w 2024 r., a projekty EPND (European platform for neurodegenerative disorders) i 3TR (Identification of the Molecular Mechanisms of non-response to Treatments, Relapses and Remission in Autoimmune, Inflammatory, and Allergic Conditions) w 2026 r. Więcej informacji: projekt EPAD strona projektu EPND strona projektu MIRIADE strona projektu 3TR
Słowa kluczowe
EPAD, EPND, MIRIADE, 3TR, choroba Alzheimera, podtyp, proteomika, demencja, białko