Przeciwdziałanie zanieczyszczaniu mórz i oceanów począwszy u źródeł
Śmieci trafiające do mórz i oceanów można dostrzec zarówno na wybrzeżach, jak i daleko na morzu. Znajdujemy je nawet tysiące kilometrów od najbliższego lądu, na dnie najgłębszych rowów oceanicznych, a nawet w regionach podbiegunowych, gdzie są zamrożone w morskim lodzie. Zwierzęta morskie często padają ich ofiarami, gdy skuszone wyglądem postanowią je zjeść, zaplączą się w odpady lub gdy są narażone na zanieczyszczenia trafiające do wody wraz ze śmieciami. Co więcej, nie znamy jeszcze wpływu oraz wszystkich skutków narażenia istot morskich na nasze zdrowie. Odpady morskie to wszystkie przedmioty i inne zanieczyszczenia stałe wytworzone przez ludzi, które trafiają do ekosystemów przybrzeżnych lub morskich, a jedną z najbardziej szkodliwych i opierających się procesom rozkładu frakcji odpadów są tworzywa sztuczne, w tym torby, butelki i porzucone narzędzia wykorzystywane do połowów. Zdaniem ekspertów, każdego roku do mórz i oceanów trafia od 19 do 23 milionów ton takich odpadów, a do 2030 roku ich ilość wzrośnie do 54 milionów ton, o ile nie podejmiemy natychmiast działań, by temu przeciwdziałać. Z biegiem czasu odpady z tworzyw sztucznych ulegają zwietrzeniu i rozpadają się na drobne fragmenty. Drobinki o średnicy mniejszej niż 5 milimetrów określamy mianem mikroplastików. Skutkiem tego procesu jest także powstawanie nanoplastików o średnicy mniejszej niż jedna tysięczna milimetra. Mikroplastiki i nanoplastiki stanowią zagrożenie dla środowiska i zdrowia ludzi na całym świecie. Choć wszystkie skutki ich oddziaływania nie są jeszcze w pełni znane, mikroplastiki i nanoplastiki, a także zawarte w nich dodatki i zanieczyszczenia wchłaniane przez te drobiny wywierają negatywny wpływ na istoty żywe oraz ekosystemy morskie. Oznacza to, że są potrzebne innowacyjne strategie i narzędzia, aby skutecznie stawić czoła temu wyzwaniu. Celem realizowanej przez Komisję Europejską unijnej misji w zakresie odtwarzania oceanów i wód jest zmniejszenie ilości odpadów z tworzyw sztucznych w morzach i oceanach o co najmniej 50 % i ograniczenie ilości mikrodrobin plastiku uwalnianych do środowiska o 30 %, zgodnie z planem działania UE na rzecz eliminacji zanieczyszczeń wody, powietrza i gleby. Dzięki opracowywanym, testowanym oraz wdrażanym w ramach tej inicjatywy innowacyjnym rozwiązaniom będziemy w stanie skutecznie eliminować zanieczyszczenia oraz ograniczać ilość odpadów trafiających do mórz i oceanów, a także odtwarzać ekosystemy wodne i różnorodność biologiczną. Ponadto opracowana przez Komisję Europejską unijna strategia na rzecz różnorodności biologicznej do 2030 roku, która stanowi kluczową część Europejskiego Zielonego Ładu, określa jako jeden z głównych celów przywrócenie dobrostanu oceanów. Jednym z jej celów jest objęcie ochroną 30 % obszarów unijnych mórz i oceanów do 2030 roku, z czego 10 % ma zostać objęte ścisłą ochroną. Aby umożliwić skuteczne stawienie czoła tym wyzwaniom, naukowcy realizujący projekty finansowane przez Unię Europejską badają sposoby, w jakie tworzywa sztuczne trafiają do oceanów, przyglądają się ekologicznym i biodegradowalnym zamiennikom opakowań z tworzyw sztucznych, analizują nowe sposoby gospodarowania odpadami i oczyszczania ścieków oraz opracowują ulepszone metody recyklingu.
Ocean bez plastiku
W najnowszym wydaniu broszury CORDIS Results Pack prezentujemy 12 finansowanych przez Unię Europejską projektów badawczych realizowanych w ramach programu Horyzont, które przyczyniają się do ograniczenia wpływu odpadów morskich poprzez ograniczanie ich powstawania, usuwanie odpadów z oceanów, a także łagodzenie ich oddziaływania i monitorowanie całego procesu, począwszy od ich źródeł. Dowiadujemy się także o możliwościach ich wykorzystania, zwiększenia skali, powielania i wdrożenia przez różne zainteresowane podmioty odpowiedzialne za podejmowanie działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia na poziomie lokalnym i regionalnym. Wszystkie te działania przyczynią się do realizacji wspólnego unijnego celu, jakim jest ograniczenie zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi do poziomu, który nie będzie stanowił zagrożenia dla zdrowia i naturalnych ekosystemów, a jednocześnie umożliwi naszej planecie rozwiązanie tego problemu i doprowadzi do usunięcia toksyn ze środowiska.
Kierunki wyznaczane przez unijne badania
Projekty LimnoPlast i PlasticPiratesEU pozwoliły dorosłym i młodzieży zaangażować się w gromadzenie danych na temat zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi w rzekach i na wybrzeżach całej Europy, by w ten sposób przeciwdziałać przedostawaniu się odpadów do oceanów. Zespół projektu EUROqCHARM analizował metody oraz materiały informacyjne, a także zharmonizował protokoły umożliwiające monitorowanie i zwalczanie zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi. Badacze projektu MONPLAS przeszkolili naukowców na początku kariery w zakresie opracowywania technologii wykrywania mikrodrobin plastiku oraz ich wpływu na zdrowie ludzi i środowisko. Zespół badaczy skupionych wokół projektu B4PNow opracował rozpuszczalny w wodzie materiał pochodzenia biologicznego, który stanowi alternatywę dla tworzyw sztucznych wykorzystywanych w naszych domach. Zespół projektu EcoFLEXY zaprojektował z kolei w pełni kompostowalny materiał opakowaniowy pochodzenia biologicznego wykonany z celulozy produkowanej przez bakterie, który może zastąpić tworzywa sztuczne w różnych zastosowaniach. W ramach projektu VORTEX badacze odkryli mikroorganizmy zdolne do rozkładania różnych rodzajów polimerów. Zespół zajmujący się inicjatywą LEON-T zajął się z kolei modelowaniem procesu rozprzestrzeniania się oraz dalszych losów mikroplastiku pochodzącego z opon, a następnie opracował nowatorskie opony ograniczające ich powstawanie. Projekty Glaukos i SEALIVE przyczyniły się do opracowania nowych biodegradowalnych oraz kompostowalnych materiałów na potrzeby wytwarzania sieci rybackich, opakowań zbiorczych oraz odzieży, których zaletą jest bardzo szybki rozkład w środowisku. Przedostatni z przedstawionych projektów, In-No-Plastic, zaowocował opracowaniem narzędzi umożliwiających usuwanie tworzyw sztucznych ze środowiska morskiego i wód przemysłowych, z kolei ostatni – SeaClear – doprowadził do powstania autonomicznych robotów zbierających śmieci i odpady pod wodą.
