Śledzenie losów mikrodrobin plastiku w europejskich ekosystemach słodkowodnych
Według danych Europejskiej Agencji Chemikaliów każdego roku w Europie wykorzystuje się około 145 000 ton mikrodrobin plastiku. Zapobieganie przedostawaniu się tych groźnych dla ekosystemów wodnych elementów do wód oraz przeciwdziałanie ich zanieczyszczeniu stanowi obecnie duże wyzwanie. To właśnie w celu lepszego poznania źródeł tych zanieczyszczeń, a także dróg przedostawania się do środowiska, skutków oddziaływania oraz opracowania potencjalnych rozwiązań w zakresie ochrony europejskich ekosystemów słodkowodnych powstał projekt LimnoPlast. W ramach przeprowadzonego dzięki wsparciu działania „Maria Skłodowska-Curie” badania zastosowano transdyscyplinarne podejście w całym cyklu życia tworzyw sztucznych, łącząc nauki o środowisku, a także techniczne i społeczne, aby śledzić drogi zanieczyszczenia mikrodrobinami plastiku w środowiskach słodkowodnych, analizując ich skutki i opracowując innowacyjne rozwiązania. „Ekosystemy słodkowodne są nie tylko szlakami przenoszącymi mikrodrobiny plastiku do mórz i wód oceanicznych, ale działają także jako pochłaniacze”, mówi Christian Laforsch, koordynator projektu LimnoPlast.
Źródła, drogi i następstwa mikrodrobin plastiku
Zespół LimnoPlast prześledził źródła mikrodrobin plastiku w miejskich systemach słodkowodnych w regionie Aarhus w Danii, Amsterdamu w Holandii i Wielkiego Paryża we Francji. „Wykazaliśmy, że głównym źródłem zanieczyszczenia mikrodrobinami plastiku w wodach słodkich są zużywane w miastach produkty takie jak tekstylia, opony i śmieci”, twierdzi Laforsch. „Mikrodrobiny plastiku przedostają się do środowiska wodnego wieloma rozproszonymi drogami, takimi jak spływy, depozycja atmosferyczna i systemy kanalizacyjne, zwłaszcza studzienki przelewowe”. Badanie potwierdziło, że mikrodrobiny plastiku wywierają negatywny wpływ na organizmy słodkowodne. Nie należy tego jednak uogólniać, ponieważ na mikrodrobiny plastiku składają się różne zanieczyszczenia obejmujące polimery o różnych rozmiarach i kształtach.
Rozwiązania problemu zanieczyszczenia mikrodrobinami plastiku
„Gdy już mikrodrobiny plastiku przedostaną się do środowiska, nie ma przyjaznych dla środowiska metod, które pozwoliłyby na ich usuwanie. Dlatego najlepszym rozwiązaniem jest zapobieganie przedostawaniu się ich do środowiska”, mówi Laforsch. Zespół projektu LimnoPlast przyjrzał się dokładnie rozwiązaniom problemu zanieczyszczenia mikrodrobinami plastiku. Przeanalizował rozwiązania „końca rury”, pozwalające na zatrzymywanie mikrodrobin plastiku, zanim te dotrą do zbiorników wodnych. Jednym z takich rozwiązań są stosowane w oczyszczalniach pola elektrostatyczne, które oddzielają mikrodrobiny plastiku od ścieków. Podejście to zostało z powodzeniem przetestowane w ramach projektu i umożliwia również oddzielanie jeszcze mniejszych cząstek plastiku, tak zwanych nanodrobin. „Chociaż ważne jest opracowanie nowych technik pozwalających na zmniejszenie emisji mikrodrobin plastiku w źródłach punktowych, rozwiązania »końca rury« nie wystarczają do zmniejszenia zanieczyszczenia mikrodrobinami”, zauważa badacz. Aby zmienić sytuację w perspektywie długoterminowej, uczestnicy projektu zalecają, by wraz z rozwiązaniami „końca rury”, procesy odgórne, takie jak instrumenty prawne zwiększające odpowiedzialność producentów, były łączone z podejściami oddolnymi, które mogą obejmować dobrowolne działania ze strony przemysłu i zmiany zachowań konsumentów. Zespół LimnoPlast przeprowadził również testy ekotoksykologiczne biodegradowalnych tworzyw sztucznych. Okazuje się, że efekty zależą od materiału polimerowego, właściwości cząstek i substancji chemicznych zawartych w polimerze. „Oznacza to, że biodegradowalne tworzywa sztuczne mogą nie wywierać żadnego wpływu, wywierać taki sam wpływ jak konwencjonalne tworzywa sztuczne lub wywierać jeszcze większy wpływ na środowisko”, wyjaśnia Laforsch. „Biodegradowalne tworzywa sztuczne mogą być elementem rozwiązania, ale obecnie nie spełniają oczekiwań pod względem zrównoważonego rozwoju i bezpieczeństwa”.
Zwiększanie świadomości na temat mikrodrobin plastiku
W trakcie realizacji projektu zespół propagował wiedzę na temat zanieczyszczenia mikrodrobinami plastiku poprzez publikacje naukowe, konferencje, posty w mediach społecznościowych i serię webinariów z udziałem uznanych ekspertów z dziedziny. Na końcowej konferencji LimnoPlast zorganizowanej przez UNESCO w Paryżu przedstawiono konkretne zalecenia polityczne mające na celu wsparcie opartego na dowodach naukowych procesu podejmowania decyzji.
Słowa kluczowe
LimnoPlast, mikrodrobiny plastiku, zanieczyszczenie plastikiem, ekosystem słodkowodny, biodegradowalny plastik
