Wpływ historii Wenecji na przyszłościowe strategie
Ogrodzenie słonych bagien, poszerzanie lądu przy użyciu osadów i wykorzystanie drewnianych konstrukcji to tylko niektóre z działań, które pozwoliły na przekształcenie rozproszonych osad w najważniejszy ośrodek handlowy basenu Morza Śródziemnego. „Już w pierwszych wiekach naszej ery ludzie osiedlali się na suchych wyspach w północnej części laguny, którym nie groziły powodzie”, wyjaśnia Daniela Cottica, profesor archeologii klasycznej na Uniwersytecie Ca' Foscari w Wenecji i główna badaczka projektu WaterScapes. Alexandra Bivolaru jest geoarcheolożką prowadzącą badania w ramach projektu WaterScapes, finansowanego ze środków działania „Maria Skłodowska-Curie”. Zwraca uwagę na związek przeszłości z teraźniejszością: „Zrozumienie oddziaływań i zależności między działalnością ludzi i środowiskiem laguny rzuca nowe światło na mechanizmy, które przekształciły tę przestrzeń w wyjątkowo zdominowany przez człowieka krajobraz, który badamy obecnie. Wiedza o życiu dawnych społeczności w zmieniającym się środowisku przybrzeżnym pomaga nam znaleźć rozwiązania wyzwań, przed którymi stoimy teraz”.
Łączenie biogeologii z archeologią i historią w celu badania dynamiki laguny
Zespół projektu WaterScapes opierał się na wykopaliskach archeologicznych, badaniach geofizycznych i odwiertach, które umożliwiły zespołowi zebranie szerokiego zakresu danych na temat historii laguny. Jak wyjaśnia Bivolaru, większość badań laboratoryjnych polegała na analizach biosedymentologicznych i geochemicznych. Analiza biosedymentologiczna polega na badaniu osadów w połączeniu z zawartymi w nich szczątkami biologicznymi, takimi jak muszle, drobne organizmy lub fragmenty roślin. „Szczątki te stanowią pewne wskazówki, dzięki którym odtwarzamy warunki środowiskowe z przeszłości. Na przykład niektóre rodzaje muszli lub mikroorganizmów mogą nam powiedzieć o zasoleniu wody, a także o głębokości laguny w różnych okresach”, wyjaśnia Bivolaru. W ramach prac badacze wykorzystali narzędzia statystyczne w celu analizy wielu wskaźników środowiskowych i archeologicznych, a także wskaźników pośrednich. Dzięki badaniom jakościowym, które skupiały się na wzorcach, jak i ilościowych opartych na pomiarach zmian, zespół wskazał wpływ działalności człowieka. „Jesteśmy w stanie rozróżnić wpływ człowieka związanymi z użytkowaniem gruntów i budową, a naturalnymi zjawiskami, takimi jak powodzie czy nanoszenie mułu. Oznacza to, że możemy ocenić ich wpływ na krajobraz i ekosystemy w czasie”, zauważa Bivolaru. Zespół zbadał również skład geochemiczny osadów z rdzeni, aby określić, czy pozwolą na zbadanie najwcześniejszych śladów ludzkiego osadnictwa i przyczynić się do ustalenia wpływu ludzi na środowisko, na przykład w formie zanieczyszczenia spowodowanego działalnością człowieka.
Rozwój Wenecji źródłem danych dotyczących przyszłych strategii
Cottica zauważa, że łącząc chronologię geoarcheologiczną i analizę paleozanieczyszczeń, zespół projektu był w stanie odtworzyć szczegółową oś czasu osadnictwa na tym terenie, rzucając nowe światło na wczesną historię regionu. Badacze odkryli także skutki współczesnej działalności ludzi na tym obszarze: „W kwestii zanieczyszczeń, wydobyte przez nas rdzenie osadów z laguny zawierały mikroplastiki znajdujące się nawet 3 metry pod powierzchnią. To alarmujące odkrycie pokazuje zasięg współczesnych zanieczyszczeń i ich zdolność do penetracji nawet starożytnych warstw osadów”, dodaje Bivolaru. Zespół projektu WaterScapes wykazał, że ekspansja osadnictwa wpłynęła na ekologię i geomorfologię laguny. Wnioski te podkreślają znaczenie uwzględnienia skumulowanego, długoterminowego wpływu działań człowieka podczas planowania nowoczesnych interwencji. „To diachroniczne, geoarcheologiczne podejście może stanowić zrównoważoną alternatywę dla inżynierii, przyczyniając się do ochrony zarówno zasobów naturalnych, jak i dziedzictwa kulturowego dzięki wykorzystaniu naturalnej hydrologii laguny, zamiast działania przeciwko niej”, mówi Bivolaru. Obie badaczki uważają, że wyciąganie wniosków z historycznych interakcji z ekosystemem laguny może pomóc w opracowaniu zrównoważonej polityki zarządzania podnoszącym się poziomem mórz i ochrony wrażliwych ekosystemów w dzisiejszych czasach.
Słowa kluczowe
WaterScapes, biogeologia, archeologia, laguna, Wenecja, przyszłościowe strategie, środowiska przybrzeżne, wykopaliska archeologiczne, badania geofizyczne, wydobywanie rdzeni, wpływ na środowisko, chronologia geoarcheologiczna, paleozanieczyszczenia
