Historia napisana na nowo w starożytnym Elamie
Od III tysiąclecia p.n.e. państwo Elamitów było znane jako ważny punkt wymiany handlowej między cywilizacjami rozwijającymi się w regionie a Zatoką Perską. Co prawda istnieją zapisy potwierdzające istnienie ożywionego handlu międzyregionalnego w III i II tysiącleciu p.n.e. jednak posiadamy niewiele informacji na temat działalności handlowej w I tysiącleciu p.n.e. Korzystając ze wsparcia finansowego programu działań „Maria Skłodowska-Curie”, zespół projektu TRADElam zdołał stworzyć nowy obraz handlu Elamitów z sąsiednimi regionami. Przedmiotem tych badań były surowce, gotowe produkty, szlaki morskie i lądowe, a także rola rdzennych społeczności przybrzeżnych. Co ważne, uczeni wzięli także pod uwagę ówczesną dyplomację polityczną.
Wpływ zmian politycznych i dyplomatycznych na handel w obliczu głodu
Rola Elamu w międzyregionalnej sieci handlowej zawsze była niedoceniana ze względu na fakt, że historia całego obszaru wokół Zatoki Perskiej w okresie od początku do połowy I tysiąclecia p.n.e. była opowiadana głównie z mało obiektywnego, mezopotamskiego punktu widzenia. Elynn Gorris, profesor w dziedzinie historii Zatoki Perskiej na belgijskiej uczelni UCLouvain i główna badaczka w projekcie TRADElam, wyjaśnia, w jaki sposób inicjatywa ta pozwoliła na obalenie wcześniejszych przekonań na temat rzekomego upadku handlu w Zatoce Perskiej w okresie od początku do połowy I tysiąclecia p.n.e. „Zespół projektu TRADElam dokonał ponownej interpretacji nowoasyryjskiego listu, aby udowodnić, że dzięki sprytnej mieszance regionalnej dyplomacji elamiccy urzędnicy byli w stanie sprowadzać zboże z Babilonii drogą wodną”. W rezultacie mamy do czynienia z aktywnym angażowaniem się państwa nowoelamickiego w międzyregionalną działalność handlową, zarówno morską, jak i lądową, który to fakt otwiera nowe perspektywy badawcze. Przez dziesięciolecia zakładano, że w pierwszej połowie I tysiąclecia p.n.e. sieć handlowa w Zatoce Perskiej chyliła się ku upadkowi. „Obecnie projekt TRADElam oferuje możliwość opracowania kluczowych informacji, które zmienią naszą historyczną perspektywę na kontakty handlowe w Zatoce Perskiej w tamtym okresie”, mówi Gorris.
Łodzie a dane ikonograficzne: przeznaczenie handlowe czy wojskowe?
Gorris nawiązała współpracę z podwodną archeolożką Shadi Kalantar z Uniwersytetu Neapolitańskiego, co zaowocowało odkryciem miejscowej łodzi – typu szeroko wykorzystywanego do poruszania się po bagnach górnej Zatoki Perskiej. Cechy charakterystyczne łodzi są bardzo wyraźne. Jest to łódź lagunowa nazywana „hallimu”, która posiada płaskie dno, jest wykonana z wiązek trzciny i przypomina tratwę. Powyższy obraz przedstawia panel ścienny z nowoasyryjskiego pałacu w Niniwie, przedstawiający bitwę na trzcinowych łodziach, rozgrywaną na mokradłach górnej Zatoki Perskiej. „Używane wyłącznie na bagnach między Elamem a Mezopotamią, łodzie te mogły przewozić ludzi oraz duże ilości towarów i żywego inwentarza”, komentuje Gorris. „Mogły więc być wykorzystywane zarówno na potrzeby handlu, jak i podczas walk”. Zakres, w jakim państwo nowoelamickie mogło wpływać na politykę i gospodarkę regionu górnej Zatoki Perskiej, został przedstawiony w recenzowanym artykule pt. „Don't Let the Boats Pass!”.
Dodatkowe dane archeologiczne impulsem do dalszych badań
W ramach prac archeologicznych prowadzonych w miejscowości Szardża wydobyto starożytne amfory, naczynia z dwoma uchwytami, w których przechowywano oliwę, wino, mleko lub zboże. Dzięki wykonanej na miejscu analizie tych amfor naukowcy zdobyli dodatkowe dane na temat handlu dalekosiężnego. Z kolei w muzeum morskim w Szardży zebrano dane porównawcze dotyczące łodzi lagunowych z myślą o wsparciu przyszłych badań nad międzyregionalnym transportem wodnym na całym obszarze Zatoki Perskiej. Projekt TRADElam pozwolił na opracowanie ważnego studium przypadku, w którym podjęto pierwszą próbę połączenia nie tylko wiedzy, ale i samych naukowców z różnych dyscyplin akademickich. Dzięki multidyscyplinarnej w swej istocie współpracy, jaką nawiązali specjaliści z wielu różnych dziedzin, takich jak filologia, archeologia, historia, historia sztuki i geologia starożytnego Iranu, Mezopotamii i przedislamskiej Arabii na terenie (północnej) Zatoki Perskiej, możliwe było pogłębienie dotychczasowej wiedzy na temat wczesnego okresu epoki żelaza.
Słowa kluczowe
TRADElam, Elam, handel, górna Zatoka Perska, nowoelamicki, amfory, laguna
