Przyczyny i skutki dzisiejszych problemów z demokracją
Po II wojnie światowej europejskie demokracje wzmożyły swoje wysiłki na rzecz zacieśnienia międzynarodowej współpracy i wzmocnienia jedności poprzez instrumenty polityczne, gospodarcze i społeczne, które miały przynieść korzyści poszczególnym państwom i ich obywatelom. Proces ten trwa do dziś, jednak równolegle jesteśmy świadkami coraz powszechniejszych zawirowań wokół demokratycznego sprawowania rządów i demokratycznej polityki. Problemem tym zajął się zespół finansowanego ze środków UE projektu Governance, który analizował charakter tych zawirowań i któremu udało się wskazać obiecujące formy innowacji politycznych i struktur instytucjonalnych, umożliwiające państwom europejskim skuteczne poradzenie sobie ze wspomnianymi wyzwaniami.
Międzynarodowa współpraca w walce z zagrożeniami dla demokracji
Projekt Governance jest ponadnarodowym programem sieci NORFACE (New opportunities for Research Funding Agency Cooperation in Europe) – partnerstwa utworzonego przez międzynarodowe agencje finansujące w Europie. Koordynowany przez Maxime Verbeij z Holenderskiej Rady ds. Badań Naukowych, projekt ten umożliwił sfinansowanie 14 inicjatyw badawczych dotyczących pięciu najpoważniejszych wyzwań dla demokratycznych rządów i polityki. Wśród nich znalazły się: nierówności i redystrybucja, rozwój polityki odstraszania, demokratyzacja informacji, zmiany tożsamości i reprezentacji oraz zmieniający się autorytet instytucji.
Międzynarodowe badania budują mosty
W ramach pięciu grup tematycznych opracowany został szereg tematów, takich jak rozszerzenie zakresu kryminalizacji, kapitałowe pracownicze programy emerytalne czy różnice w sytuacji mieszkańców miast i wsi. Projekty dotyczyły również takich zagadnień jak profilowanie grup docelowych oparte na danych i perswazja w cyfrowym świecie, wykorzystanie AI do podejmowania decyzji publicznych, zmiany technologiczne w miejscu pracy oraz „podaż i popyt” na informacje. Część z realizowanych inicjatyw poświęcona była badaniu tożsamości europejskiej, polaryzacji, populizmowi i ekstremizmom. Z kolei pozostałe projekty dotyczyły zdolności reagowania administracji państwowej i podziału władzy. Podsumowanie wszystkich projektów i ich wyników można znaleźć tutaj. Verbeij podkreśla: „po zakończeniu etapu wyboru projektów badawczych niemal natychmiast stanęliśmy w obliczu pandemii COVID-19. Miało to nieprzewidziany efekt, ponieważ wpływ tego historycznego wydarzenia mógł być badany w czasie jego trwania, przez co realizowane projekty badawcze i ich wyniki miały bardzo dynamiczny i niezwykle istotny charakter”. Zakładka „Governance archive” na stronie internetowej sieci NORFACE zawiera artykuły opublikowane w czasopismach, serię internetowych wykładów, wywiady z naukowcami i opis pięciu obszarów tematycznych.
Budowanie potencjału, partnerskie uczenie się i pozaakademicki wpływ
„Budowanie potencjału i partnerskie uczenie się to narzędzia niezbędne do osiągnięcia celów programu, a w szerszym rozumieniu – także sieci NORFACE. Gromadząc naukowców z całej Europy, staramy się zapewnić warunki sprzyjające współpracy, wzajemnemu doskonaleniu pracy naukowej i partnerskiemu uczeniu się. Ponadto szczególną uwagą obdarzani są naukowcy na wczesnym etapie kariery”, podkreśla Verbeij. W ramach programu zespoły projektowe przeprowadziły szereg warsztatów, w tym warsztaty dla szerszej publiczności, warsztaty dla początkujących naukowców i warsztaty dla zainteresowanych stron. Owocem tych wysiłków były nie tylko działania czy publikacje akademickie – przykładem jest powieść etnograficzna, która opisuje historie osób podlegających karze w wyniku działań prawnych, takich jak prawie całkowity zakaz aborcji w Polsce, nowe przepisy dotyczące mowy nienawiści w Europie oraz kryminalizacja operacji ratunkowych na Morzu Śródziemnym. Spektakl artystyczny pt. „Conservatory of Populism” (Konserwatorium populizmu) miał na celu przybliżenie szerszej publiczności nieakademickiej tematu populizmu i strategii, jakimi się posługuje. Z kolei zbiór danych dotyczących wystąpień parlamentarnych pozwolił na ilościowe określenie trendów w dyskursie politycznym, a tym samym prześledzenie zmian w stanowiskach poszczególnych partii w dłuższym okresie. Uzyskane w ramach projektu Governance wnioski i wyniki dotyczące przyczyn i skutków ewidentnych zagrożeń dla demokratycznych rządów i polityki w Europie mogą pomóc naukowcom, decydentom i innym zainteresowanym stronom wspólnie zmienić obecny kierunek i wypłynąć statkiem demokracji na spokojniejsze wody.
Słowa kluczowe
Governance, NORFACE, rządy demokratyczne, polityka, populizm, kryminalizacja, demokracje, demokratyzacja, ekstremizm, polaryzacja, dyskurs polityczny
