Ogromna wartość historyczna starożytnych artefaktów kamiennych
Wieki po ich powstaniu grecko-rzymskie artefakty kamienne pozostają istotnym źródłem informacji o starożytności. Dzięki wsparciu programu działań „Maria Skłodowska-Curie” projekt TECHNET rzucił światło na zbiór waz z białego marmuru i polichromowanych waz kamiennych, zarówno w całości, jak i we fragmentach, z okresu klasycznego (500–400 p.n.e.) hellenistycznego (300–200 p.n.e.) i rzymskiego (100 p.n.e.–100 n.e.). Zespół projektu TECHNET był pierwszym, który zebrał, zbadał i utrwalił wizualnie te materiały oraz przetworzył pozyskane dane, tworząc cyfrową bazę danych i platformę pozyskiwania obrazów. Dane dotyczące tych obiektów opracowano metodami cyfrowymi i przeanalizowano pod kątem różnych perspektyw porównawczych i dyscyplin, od etnoantropologii po historię i filologię.
Sztuka lapidarna dowodem historii gospodarczej, społecznej i kulturowej
Wazy kamienne w okresie grecko-rzymskim wiązały się z ważnymi innowacjami technologicznymi, przede wszystkim z tokarką szlifierską i wiertłem rurowym. Zastosowanie i zaadaptowanie tej nowej technologii do rzeźbienia w kamieniu zaowocowało podkreśleniem plastyczności i większą różnorodnością kształtów waz, jak również precyzją wykonania. „Takie wyniki dobitnie wskazują na to, że tokarka wykonywała pełny ruch obrotowy, co mogło zostać osiągnięte dzięki wykorzystaniu wody jako głównej siły napędowej do czasu nastania okresu rzymskiego”, wyjaśnia koordynatorka projektu Simona Perna. Skeuomorfizm – czyli odtwarzanie tego samego kształtu w różnych materiałach – waz jest spójny ze współzależnością rzemiosła i narzędzi, wspólnych strategii produkcyjnych i sieci wiedzy. Wydaje się, że rzemieślnicy z różnych dziedzin wymieniali się między sobą technikami, narzędziami i, być może, miejscami pracy w celu wytwarzania artefaktów z wielu materiałów. „Potwierdza to, że ludzka mobilność i interakcje kulturowe w przeszłości dodatkowo wspomagały wprowadzanie technologii”, zauważa Perna. Wazy stanowiły niemal elitarną, głęboko semiotyczną formę kultury materialnej do specjalnych zastosowań, takich jak wyrażanie tożsamości płciowej, zwłaszcza przez kobiety, oraz statusu społecznego ze względu na magiczne i estetyczne walory związane z ich cennymi materiałami kamiennymi oraz kształtem i wzornictwem.
Rozszerzenie zakresu badań nad technologią starożytną
Zespół projektu TECHNET zdołał ustalić pewniejszą chronologię produkcji waz i opracował kompletny repertuar 28 różnych kształtów. Doprowadziło to do znacznego zwiększenia całkowitej liczby znanych przykładów do około 400 sztuk, dostarczyło graficznych i wizualnych dowodów na istnienie nieznanych wcześniej egzemplarzy, sprostowało dotychczasowe dane i zapewniło więcej informacji na temat ich metrologii i cech fizycznych, jak również kontekstu ich użycia. Po zakończeniu procesu digitalizacji strona internetowa projektu TECHNET stanie się bezpłatnym interfejsem bazy danych projektu o otwartym dostępie, który będzie funkcjonować jako repozytorium i katalog referencyjny dla instytucji, naukowców, badaczy i ogółu społeczeństwa w postaci wpisów obiektów do pobrania. W toku badań wyłoniło się więcej obszarów, które można wykorzystać w przyszłości jako niezależne kierunki badań. „Potencjał informacyjny kamiennych artefaktów na temat starożytnej technologii i rzemiosła może mieć ogromny wpływ w wymiarze społecznym – poprzez tworzenie powiązań między badaczami, ogółem społeczeństwa i współczesnymi społecznościami rzemieślników, którzy mogą dzielić się swoją wiedzą i umiejętnościami w ramach doświadczeń kulturowych i poznawczych zarówno we współczesnym, jak i starożytnym kamieniarstwie”, wskazuje Perna. „Pomogłoby to tradycyjnym rzemiosłom, takim jak kamieniarstwo, przetrwać we współczesnym świecie, jednocześnie rzutując ich znaczenie w przyszłość”.
Słowa kluczowe
TECHNET, kamienne wazy, kamieniarstwo, starożytna technologia, sztuka lapidarna, okres grecko-rzymski
