Odkrywanie tajemnic umysłu człowieka neandertalskiego
Im bardziej zaawansowana i skomplikowana technologia, tym bardziej złożone procesy myślowe są potrzebne do jej stworzenia. Tym tropem poszli naukowcy, którzy poprzez badanie metod stosowanych przez neandertalczyków do produkcji smoły pragną zrozumieć, czy i w jakim stopniu ten gatunek człowieka różnił się od ludzi współczesnych pod względem zachowania i umiejętności technicznych. Niedawno uczeni z holenderskiego Uniwersytetu Technicznego w Delfcie (TU Delft) opublikowali dwa artykuły naukowe dotyczące prehistorycznych metod wytwarzania smoły z kory brzozowej, które uważa się za jedną z najstarszych technologii na świecie. Oba badania zostały wsparte przez finansowany przez Unię Europejską projekt AncientAdhesives, a o ich rezultatach możemy przeczytać na łamach czasopisma „Scientific Reports”.
Jak zmierzyć złożone procesy myślowe?
Według dra Paula Kozowyka, współautora jednego z artykułów, znalezisko smoły z kory brzozowej jest pierwszym dowodem świadczącym o tym, że prehistoryczny człowiek był zdolny do stworzenia nowego materiału. W badaniu wykorzystane zostało narzędzie do modelowania zwane analizą sieci Petriego, za pomocą którego uczeni porównali różne metody produkcji smoły używane przez neandertalczyków, a następnie starali się powiązać uzyskane wyniki z poziomem wymaganych do tego zadania procesów poznawczych, takich jak planowanie, kontrola hamowania czy uczenie się. Jak twierdzi dr Sebastian Fajardo, główny autor badania zacytowany w komunikacie prasowym wydanym przez TU Delft: „Neandertalczycy stosowali – przynajmniej w niektórych przypadkach – bardziej złożony proces wytwarzania smoły. Potrzebowali do tego sposobów na przetwarzanie dużych ilości informacji, wśród których można wymienić umiejętność zrozumienia informacji i sposób na bardzo skuteczne ich przekazywanie”. Wskazuje to na fakt, że neandertalczycy mogli posiadać pewne cechy poznawcze, które są typowe dla sposobu myślenia i działania ludzi współczesnych.
Złożona umiejętność zwiększania skali
Drugie badanie koncentruje się na metodzie produkcji smoły z kory brzozowej zwanej techniką kondensacji. Wszystko wskazuje na to, że chcąc pozyskiwać większe ilości smoły, neandertalczycy musieli zwiększyć skalę stosowanej techniki. Ale jak intensyfikacja procesu wytwarzania wpłynęła na jego złożoność? Aby się tego dowiedzieć, zespół wykorzystał modele sieci Petriego i narzędzie do pomiaru złożoności zwane rozszerzoną metryką złożoności cyklomatycznej (ang. Extended Cyclomatic Metric). „W tym przypadku uzyskaliśmy wyniki pokazujące, że złożoność procesu znacząco się zwiększyła, co sugeruje, że neandertalczycy znaleźli sposób na poradzenie sobie z tym złożonym procesem, jakim jest zwiększenie skali produkcji”, zaznacza dr Kozowyk, który kierował drugim badaniem. Mogło to wymagać większej współpracy, a także zdolności do hamowania impulsów i zachowań dominujących, co jest niezwykle potrzebne podczas pracy w grupie. „Naszym celem nie jest udowodnienie, że neandertalczycy używali jakiejś konkretnej metody, ale wykazanie, że niezależnie od zastosowanych metod prehistoryczna produkcja smoły prawdopodobnie wymagała określonego poziomu umiejętności przetwarzania informacji, który wykraczał poza proste zachowania”. Zespół projektu AncientAdhesives (Ancient Adhesives – A window on prehistoric technological complexity) pracuje nad stworzeniem pierwszej wiarygodnej metody obliczeniowej do porównywania stopni rozwoju technologicznego w pradawnych czasach, jak również na potrzeby badania różnic i podobieństw pod względem zaawansowania technologii oraz złożoności funkcji behawioralnych człowieka neandertalskiego i współczesnego. Użyteczność modeli opracowanych w ramach projektu nie ogranicza się wyłącznie do metod produkcji smoły, ponieważ można je dostosować również do analizy innych technologii, takich jak wytapianie miedzi czy wytwarzanie ceramiki. Więcej informacji: strona projektu AncientAdhesives
Słowa kluczowe
AncientAdhesives, neandertalczyk, smoła, smoła z kory brzozowej, prehistoria
