Co broń neandertalczyków może nam powiedzieć na temat przeszłości
Ustalenie pochodzenia i powszechności stosowania broni miotającej, jednej z najważniejszych innowacji technologicznych w ewolucji człowieka, pozostaje kluczowym wyzwaniem dla archeologów zajmujących się paleolitem. Rekonstrukcje wczesnej broni pozwalają nam ocenić nie tylko dawne strategie łowieckie, ale także możliwości techniczne i poznawcze plemiona Hominini z epoki paleolitu. „W tym kontekście pojawienie się włóczni z kamiennymi grotami opisano jako punkt zwrotny w ewolucji człowieka, umożliwiający osiągnięcie istotnych postępów w zdobywaniu ofiar poprzez polowanie na odległość”, wyjaśnia koordynatorka projektu TIP-N-POINT, Karen Ruebens z Wydziału Antropologii Ewolucyjnej Instytutu Maxa Plancka w Niemczech.
Podejścia oparte na danych
Chociaż twierdzi się, że neandertalczycy opracowali technologie miotające, kwestia pojawienia się i rozpowszechnienia takiej broni pozostaje punktem spornym. Neandertalczycy, którzy zamieszkiwali rozległe obszary Europy i zachodniej Azji od około 300 000 do 40 000 lat temu, byli wprawnymi myśliwymi, o czym wiadomo między innymi dzięki analizom izotopowym. Nie odzwierciedlają tego jednak w równym stopniu pozostawione przez nich narzędzia. Zachowane pozostałości włóczni organicznych są nieliczne, a potencjalne kamienne groty nie były powszechnie obecne w tym okresie. Projekt TIP-N-POINT, realizowany przy wsparciu działania „Maria Skłodowska-Curie”, miał na celu wypełnienie tej luki w wiedzy poprzez przyjęcie opartego w większym stopniu na danych podejścia do neandertalskiego łowiectwa na poziomie budowy broni. W tym celu Ruebens udała się na poświęcone badaniu neandertalczyków stanowiska w Abri du Maras w południowo-wschodniej Francji, by zebrać szereg danych z kamiennych szczątków. „Przyjrzeliśmy się szeregowi cech, które mogą świadczyć o budowie i wykorzystaniu broni miotającej, w tym m.in. uszkodzeniom grotów, zwężaniu rękojeści w celu ułatwienia umocowania do niej kamienia oraz rozkładowi uszkodzeń krawędzi”, dodaje. Ruebens stwierdziła, że cechy wskazujące na mocowanie kamienia do rękojeści były rzadkie, a krawędzie kamiennych artefaktów były najbardziej uszkodzone w pobliżu ich środkowej części. „Wyzwaniem nadal pozostaje przypisanie uszkodzeń grotów konkretnie do uderzeń powstałych podczas polowania”, mówi. Stwierdzono jednak uderzające różnice między dwoma różnymi miejscami budowy broni. W jednym z nich krawędzie zaostrzonych krzemieni zostały wygładzone. W drugim ich czubki wykorzystano bez żadnych dalszych modyfikacji. Dalsze analizy, w tym analiza metodą kolagenową i datowanie metodą radiowęglową, ujawniły, że wygładzone czubki broni wiązały się z różnymi gatunkami zwierząt.
Zrozumieć naszą przeszłość
Ruebens uważa, że oparte na danych podejście do budowy narzędzi kamiennych zastosowane w ramach projektu może doprowadzić do dalszych odkryć dotyczących naszych dalekich krewnych. A taka analiza zachowań neandertalczyków może okazać się kluczowa dla zrozumienia naszej własnej ewolucji. „Różnice w strategiach łowieckich mogły być jednym z powodów, dla których ludziom współczesnym udało się rozprzestrzenić się po świecie”, zauważa Ruebens. „Doskonalenie strategii łowieckiej, np. rzucania włóczniami, wykorzystania miotaczy włóczni, a nawet technologii łuczniczej, miało potencjalny wpływ na zróżnicowanie diety”. A sposób polowania przez neandertalczyków może pomóc w wyjaśnieniu, jaką rolę mogły odegrać w zastąpieniu neandertalczyków przez ludzi współczesnych różnice w zachowaniu. Zidentyfikowanie regionalnych różnic w zachowaniu neandertalczyków może również pomóc nam zrozumieć, w jaki sposób zareagowali oni na przybycie do Europy współczesnych ludzi około 45 000 lat temu. „W szerszej skali regionalnej jasne jest, że polowania z użyciem włóczni z kamiennymi grotami nie były praktykowane przez wszystkie grupy neandertalczyków”, mówi Ruebens. „Zrozumienie przyczyn obecności kamiennych grotów lub ich braku pozostaje głównym wyzwaniem w dziedzinie archeologii zajmującej się neandertalczykami”.
Słowa kluczowe
TIP-N-POINT, paleolit, archeolodzy, neandertalczycy, broń, krzemienie, kamienny, archeologia
