Regeneracja wątroby
Światowa Organizacja Zdrowia podała alarmujące dane na temat otyłości. Wynika z nich, że liczba nowych przypadków chorób związanych z otyłością podwoi się, jeśli nie potroi, w ciągu kolejnych 20 lat. Jedną z takich chorób jest niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby (NAFLD). Ta przewlekła choroba, nierzadko przebiegająca całkowicie bezobjawowo, może prowadzić do niealkoholowego stłuszczeniowego zapalenia wątroby (NASH), a w konsekwencji do zaburzenia czynności tego narządu, może także prowadzić do powstania zmian nowotworowych. Niestety na żadną z tych chorób nie ma skutecznego leku. „NAFLD jest najbardziej rozpowszechnioną chorobą wątroby zarówno w krajach rozwiniętych jak i rozwijających się”, mówi Mathias Heikenwälder, kierownik wydziału chorób zakaźnych i nowotworowych w Niemieckim Centrum Badań nad Rakiem. „Stąd też największy przyrost pacjentów z rozpoznaniem raka wątrobowokomórkowego, inaczej pierwotnego raka wątroby, odnotowujemy między innymi w Europie, Indiach i Stanach Zjednoczonych”. Niestety dotychczas nie zidentyfikowano markerów, które pozwoliłyby przewidzieć, którzy pacjenci z HASH są w grupie ryzyka progresji do raka wątroby. Ponadto nie dysponujemy obecnie żadnymi formami leczenia NASH ani metodami zapobiegania progresji NASH do raka, ani nawet kontrolowania komórek rakowych indukowanych NASH. Jednak już wkrótce ten stan rzeczy może się zmienić dzięki pracom prowadzonym w ramach finansowanego ze środków UE projektu FAITH. „Naszym celem było opracowanie specyficznych metod leczenia niepowodujących skutków ubocznych”, mówi Heikenwälder, który w projekcie pełnił funkcję głównego badacza. „Dlatego nasz zespół skupił się na zbadaniu podstawowych mechanizmów aktywujących rozwój tej zapalnej choroby wątroby”.
Terapia przeciwpłytkowa odwraca skutki NASH
Podczas gdy dotychczasowe badania koncentrowały się na wykorzystaniu małych cząsteczek do zablokowania rozwoju marskości i innych form uszkodzenia wątroby, badacze z projektu FAITH przyjrzeli się związkowi między komórkami zapalnymi, nieprawidłowym metabolizmem wątrobowym i NASH. Według Heikenwäldera są dwa powody, dla których zespół zdecydował się obrać właśnie takie podejście. Po pierwsze, NASH to choroba wywoływana przez czynniki zapalne, która cechuje się nieprawidłowym metabolizmem wątrobowym. Po drugie, choć marskość ma związek z NASH, nie wywołuje tej choroby. Wyniki badań przedklinicznych na myszach i tkance ludzkiej wykazały, że komórki odpornościowe odgrywają kluczową rolę w inicjowaniu i rozwoju NASH. Ponadto, jak pokazały badania, w przebiegu NASH w wątrobie zwiększa się liczba oraz stopień aktywacji i agregacji płytek krwi, a same płytki aktywnie przyciągają i zatrzymują w wątrobie komórki odpornościowe. „Nasze ustalenia pokazują, że konwencjonalna terapia przeciwpłytkowa odwraca w sposób terapeutyczny zmiany spowodowane przez NASH a także, częściowo, zwłóknienie wątroby”, wyjaśnia Heikenwälder.
Nowe podejście do leczenia NASH i powiązanego z NASH raka wątroby
W oparciu o te wyniki badacze z projektu FAITH, których badania uzyskały wsparcie ze środków Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych, zaproponowali nowe podejście do leczenia NASH i progresji NASH do raka wątroby. Polega ono na wykorzystaniu specyficznych dla płytek krwi przeciwciał lub nanociał celem zablokowania funkcji prozapalnej płytek bez naruszania ich hemostazy. „Nasze modele kliniczne jednoznacznie pokazują, że zastosowanie specyficznych dla płytek krwi przeciwciał i nanociał może wpływać regeneracyjnie na komórki chorej wątroby”, przekonuje Heikenwälder. „Uważamy, że nasze podejście może posłużyć nie tylko do leczenia NASH, ale może okazać się równie skuteczne w zapobieganiu progresji stłuszczenia wątroby do raka”.
Kładzenie fundamentów pod terapię następnej generacji
Nowa metoda leczenia przeciwpłytkowego została następnie odtworzona w ramach większych badań, w których oceniano skuteczność leczenia raka wątroby i marskości. „Nasze rozwiązania są przyszłością leczenia przewlekłej choroby wątroby i stanowią fundament dla opracowania leków przeciwko NASH oraz progresji NASH do raka wątroby”, podsumowuje Heikenwälder. Choć projekt dobiegł już końca, badacze nie przerywają prac nad NASH, płytkami krwi i rakiem wątroby. Poza przygotowaniami do dużego programu badań przesiewowych z zastosowaniem swojej metody leczenia, zespół współpracuje również z ekspertami nad opracowaniem bardziej wydajnych metod wytwarzania niezbędnych przeciwciał.
Słowa kluczowe
FAITH, choroba wątroby, terapia przeciwpłytkowa, niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby, zwłóknienie, rak wątroby, NAFLD, niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby, NASH, choroba stłuszczeniowa wątroby