Nierówności strukturalne hamujące rozwój kobiet
W ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat wyeliminowano wiele barier utrudniających kobietom awans społeczny. Kobiety mają obecnie dostęp do szkolnictwa wyższego i mogą ubiegać się o prestiżowe stanowiska, które wcześniej były zarezerwowane dla mężczyzn. Od lat 90. XX w. obserwujemy jednak spowolnienie rewolucji płciowej, co skłoniło badaczy do rozpoznania nowego zjawiska hamującego postęp, które stanowi część barier strukturalnych utrudniających osiągnięcie równości płci. Hadas Mandel, główna badaczka w projekcie i kierowniczka Wydziału Socjologii i Antropologii na Uniwersytecie w Tel Awiwie, wyjaśnia: „Dyskryminacja kobiet jako jednostek przestała być legalna i straciła legitymizację społeczną. Jednak te indywidualne mechanizmy są zastępowane przez mechanizmy strukturalne”. Mechanizmy strukturalne odnoszą się do kryteriów określających zyski ekonomiczne na rynku pracy, które w sposób niezamierzony i nieświadomy są kształtowane przez przekonania związane z płcią dotyczące niższej wartości umiejętności kobiet, ich kompetencji i zdolności. To z kolei legitymizuje niższe wynagrodzenie za pracę uznawaną za typowo kobiecą i utrwala różnice w ilości czasu, jaki mężczyźni i kobiety poświęcają na takie zadania, jak wychowywanie dzieci i obowiązki domowe. Choć badacze zajmujący się kwestią płci dostrzegają te mechanizmy, do tej pory zrealizowano niewiele badań empirycznych porównujących ich zmieniający się na przestrzeni czasu wpływ na nierówności płci. Zespół realizowanego dzięki wsparciu Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych (ERBN) projektu Struct. vs. Individ. postanowił wypełnić tę lukę w wiedzy. „Chcę ocenić zmieniające się mechanizmy leżące u podstaw nierówności płci na postindustrialnych rynkach pracy”, mówi Mandel. Mechanizmy te obejmują nadawanie niższej wartości pracy uznawanej za typowo kobiecą i wypłacanie niższych wynagrodzeń za taką pracę, wpływ ideologii gender oraz efekt gwałtownego wzrostu najwyższych zarobków. Zespół badawczy wykorzystał różne zestawy danych z różnych krajów i różnych okresów, aby oszacować wpływ tych mechanizmów na nierówności płci w ostatnich dziesięcioleciach.
Lepsze stanowiska, niższe wynagrodzenie
Szczególnie interesujące są ustalenia badaczy dotyczące dewaluacji zawodów uznawanych za kobiece. W toku badań Mandel odkryła dwa przeciwstawne mechanizmy funkcjonujące w Stanach Zjednoczonych od lat 60. XX wieku. Pierwszy z nich dotyczy coraz bardziej powszechnego zatrudniania kobiet na wysoko płatnych stanowiskach. Jest to mechanizm indywidualny, który zmniejsza nierówność płci. Jednak mimo że coraz więcej kobiet zajmuje najwyższe stanowiska, zjawisko dyskryminacji płacowej pogłębia różnice między płciami. Zespół odkrył również, że pogłębienie się nierówności w zarobkach w Stanach Zjednoczonych, na który duży wpływ miał wzrost najwyższych zarobków, wiąże się z rosnącą różnicą między płciami w kwestii wynagrodzeń i korzyści płynących z edukacji. „Ustaliliśmy, że mężczyźni odnoszą większe korzyści finansowe inwestowania w swój rozwój, szczególnie w edukację, niż kobiety. To mechanizm strukturalny, który pogłębia istniejące nierówności płci w większym stopniu niż same różnice w osiągnięciach edukacyjnych – mechanizm indywidualny”, dodaje Mandel. Prace nad projektem mają zakończyć się w czerwcu 2022 roku. Mandel i jej zespół zbadają możliwie najwięcej mechanizmów strukturalnych, aby zidentyfikować ich wpływ na nierówność płci. „Nasze badania mogą pomóc badaczom i decydentom w lepszym zrozumieniu znaczenia i skutków mechanizmów strukturalnych, a także ich wpływu na nierówność płci na rynku pracy i nie tylko”, zauważa badaczka. Ustalenia te mogłyby stać się podstawą dla działań mających na celu wyeliminowanie strukturalnych aspektów nierówności płci, poczynając od uznania, że mechanizmy strukturalne związane z uprzedzeniami dotyczącymi płci są ukryte i w większości niezamierzone. „To naprawdę kwestia zmiany postrzegania kulturowego i priorytetów społecznych”, podsumowuje Mandel. „To trudne zadanie, dlatego na początek warto skupić się na gromadzeniu dowodów empirycznych potwierdzających negatywny wpływ tych czynników”.
Słowa kluczowe
Struct. vs. Individ., nierówność płci, najwyższe stanowiska, mechanizmy strukturalne
