Badanie płci przez pryzmat historycznych doświadczeń inwalidów wojennych i ich opiekunów
Podczas I wojny światowej życie straciło miliony żołnierzy, których wspominamy 11 listopada każdego roku. Jednak losy wszystkich ocalałych żołnierzy, którzy powrócili do domu, a także osób, które się nimi opiekowały, nie są zapewne tak dobrze utrwalone w świadomości współczesnego społeczeństwa. Odpowiedzialność za opiekę fizyczną nad weteranami często spoczywała na przykład na ich krewnych płci żeńskiej. Zespół finansowanego przez Europejską Radę ds. Badań Naukowych projektu MenWomenCare (Men, Women and Care: The gendering of formal and informal care-giving in interwar Britain) zajął się badaniem przypadków tych osób, które wróciły z wojny, i odkrył, że ich doświadczenia nie były aż tak nieprzyjemne, jak można by sobie wyobrazić. „Jednym z kluczowych ustaleń projektu jest to, w jakim stopniu mężczyźni, nawet ci, którzy doświadczyli poważnego, długotrwałego i/lub bardzo widocznego kalectwa, byli w stanie ponownie zintegrować się z powojennym społeczeństwem i odnaleźć się w jego rzeczywistości gospodarczej”, mówi Jessica Meyer, główna badaczka projektu i profesor nadzwyczajny współczesnej historii Wielkiej Brytanii na Uniwersytecie w Leeds. „Dzięki opiece i wsparciu ze strony członków rodziny, rzeczników społeczności i państwa w czasach powojennych udało im się z powodzeniem wynegocjować miano inwalidów wojennych”. Ustalenia te stały się możliwe dzięki głównemu celowi projektu, a mianowicie stworzeniu bazy danych ponad 20 000 akt osobowych dotyczących emerytur brytyjskich weteranów pierwszej wojny światowej, co pozwoliło na ich szczegółową analizę w celu zapoznania się z tym, jaką opiekę świadczono im po odnalezieniu się z powrotem w społeczeństwie.
Badanie płci poprzez doświadczenia inwalidów wojennych
„Dla mężczyzn niepełnosprawność stanowiła poważne wyzwanie w kontekście ich zdolności do postępowania w sposób, który można by określić jako »odpowiednio męski«, czyli pełnienia funkcji żywicieli domu oraz dobrych mężów i ojców”, mówi Meyer. „Niepokoje te ukształtowały wiele z ich interakcji z Ministerstwem Emerytur, które dołożyło starań, aby zapewnić inwalidom wojennym jak największą niezależność ekonomiczną”. Mogło to jednak powodować konflikty, ponieważ niektórzy członkowie rodziny uznawani byli przez ministerstwo za „bezimienne osoby pozostające na utrzymaniu”, a nie opiekunów z własnymi wyjątkowymi potrzebami społecznymi i emocjonalnymi. „Najlepiej ilustruje to standardowa uwaga do wniosków emerytalnych, aby »zweryfikować żonę«, co dowodzi, że Ministerstwo postrzegało żonę jako bezimienny podmiot, a zasiłek był przyznawany dopiero po prawidłowym zweryfikowaniu małżeństwa”, wyjaśnia Meyer. Płeć gra istotną rolę również w odniesieniu do podziału pracy. Krewni mężczyźni weteranów wojennych często występowali w Ministerstwie w roli rzeczników i w razie potrzeby udzielali wsparcia finansowego. Tymczasem kobiety zapewniały opiekę medyczną i wykonywały obowiązki domowe. „Nacechowany płciowo charakter służby wojennej ukształtował również sposób sprawowania opieki”, dodaje Meyer. „Praca pielęgniarek w czasie wojny wpłynęła na przykład na priorytety opiekuńcze kobiet, które po wojnie prowadziły religijne instytucje dobroczynne opiekujące się inwalidami”. Chociaż projekt zdecydowanie kładzie nacisk na historię brytyjskiego społeczeństwa, Meyer zwraca uwagę na fakt, że prowadzone w ramach projektu badania dotyczące obowiązków domowych mają zastosowanie również poza terytorium Wysp Brytyjskich, w szczególności w odniesieniu do naszego rozumienia historii imperialnej. Ściśle mówiąc, badaczka wskazuje na wpływ inwalidztwa wojennego na rozpad rodzin w kontekście migracji imperialnej z Wielkiej Brytanii do jej kolonii.
Przełożenie na współczesne doświadczenia
Meyer i jej zespół zastosowali prace podjęte w ramach projektu MenWomenCare również do doświadczeń zarówno współczesnych brytyjskich żołnierzy, jak i osób niepełnosprawnych. „Odkryliśmy, że postawy, język i priorytety stosowane przez komisję ds. oceny medycznej w Ministerstwie Emerytur w okresie powojennym są bezpośrednio porównywalne ze współczesnymi praktykami agencji, którym brytyjski rząd zleca obecnie rozpatrywanie wniosków osób ubiegających się o zasiłki celem utrzymania niezależności oraz o inne świadczenia”, mówi Meyer. Opierając się na swoich badaniach, Meyer i jedna z jej współpracowniczek, Eilis Boyle, dostarczyły Komisji ds. Kobiet i Równouprawnienia Zjednoczonego Królestwa pisemne dowody, aby przedstawić argumenty za tym, jak lepiej wspierać rodziny w celu rozwiązania współczesnego kryzysu w zakresie zdrowia psychicznego mężczyzn. Choć projekt MenWomenCare oficjalnie zakończył się pod koniec sierpnia 2020 roku, średniookresowym celem Meyer jest wykorzystanie ustaleń projektu do napisania monografii na temat społecznej i kulturowej historii inwalidztwa wojennego w Wielkiej Brytanii. „Poza przedstawieniem relacji między płciami książka będzie dotyczyć również cyklu życia i kulturowych reprezentacji inwalidztwa wojennego”, podsumowuje.
Słowa kluczowe
MenWomenCare, pierwsza wojna światowa, płeć, żołnierze, obowiązki domowe, Brytania, Zjednoczone Królestwo, opieka